Toksikologiya

Ushbu kitob zamonaviy toksikologiya fani asoslariga bag'ishlangan bo'lib, unda zaharli moddalarning organizmga ta'siri, ular bilan ishlash mexanizmlari va bunday ta'sirlarning oldini olish usullari atroflicha yoritilgan. Kitobda organizmga tushgan kimyoviy moddalarning taqsimlanishi, metabolizmi va ajralishi, shuningdek, ularning toksik ta'sir mexanizmlari, jumladan, jigar va buyrakka ta'sir etuvchi moddalar, tamaki, spirtli ichimliklar, kanserogenlar va ularning salbiy oqibatlari hamda rivojlanish jarayonida DNK, hujayra va organizmga ta'sir etuvchi kimyoviy moddalar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Zamonaviy toksikologiyaning rivojlanishi va uning ahamiyati, shuningdek, ushbu fanni rivojlantirishga hissa qo'shgan olimlar va ularning tadqiqotlari ham ko'rsatib o'tilgan. Kitobning maqsadi talabalarga kimyoviy moddalar va ularning organizmga ta'siri haqida keng qamrovli bilim berishdan iborat.

Asosiy mavzular

• Zamonaviy toksikologiyaning paydo bo'lishi: Bu mavzu zamonaviy toksikologiya fanining yuzaga kelish tarixi, rivojlanishi va uning shakllanishiga hissa qo'shgan olimlar hamda voqealar haqida batafsil ma'lumot beradi. O'rta asrlarda va sanoat davrida toksikologiyaning rivojlanishi, zamonaviy toksikologiyaning paydo bo'lishiga sabab bo'lgan muhim hodisalar, jumladan, talidomid ofati kabi voqealar atroflicha yoritilgan.
• Toksikologiya sohasidagi asosiy tushunchalar: Ushbu bobda toksikologiya fanining asosiy tushunchalari, jumladan, toksikant, zahar, toksin, ksenobiotik, endobiotik kabi terminlar va ularning mohiyati, shuningdek, kimyoviy moddalarning organizmga kirishi, tarqalishi, metabolizmi va ajralishi jarayonlari batafsil tushuntirilgan. Shuningdek, turli kimyoviy moddalarning organizmga ta'siri va ular keltirib chiqaradigan kasalliklar haqida ham ma'lumot berilgan.
• Toksikokinetika: Organizmdagi kimyoviy moddalar namoyon bo'lishi: Bu bobda kimyoviy moddalarning organizmga kirish, tarqalish, metabolizm va ajralish jarayonlari, shuningdek, ularning ta'sir mexanizmlari, toksik ta'sirlari va bunday ta'sirlarga ta'sir etuvchi omillar hamda DNK, oqsil va hujayralarga ta'sir etuvchi kimyoviy moddalar haqida batafsil ma'lumot berilgan.
• Toksikodinamika: Kimyoviy moddalarning hujayralarga salbiy ta'siri: Ushbu bobda kimyoviy moddalarning hujayralarga salbiy ta'siri, jumladan, reaktiv metabolitlarning hosil bo'lishi, ularning DNK va oqsillar bilan reaksiyasi, mutatsiyalar, DNK adduktlari, o'simta shakllanishi va uning mexanizmlari, shuningdek, ushbu jarayonlarda immun tizimining roli atroflicha yoritilgan.
• Qarshi kurash – Zaharlanishga moslashuv: Bu bobda organizmning kimyoviy moddalarga qarshi kurash mexanizmlari, jumladan, ksenosensorlar, ularning ta'sirida amalga oshadigan reaksiyalar, shuningdek, tamaki, alkogol va ularning organizmga salbiy ta'siri haqida batafsil ma'lumot berilgan.
• Ichki a'zolarga hujum: Jigar va Buyrak: Ushbu bobda jigar va buyrak kabi muhim a'zolarga kimyoviy moddalarning ta'siri, ularning zaharlanishga qarshi sezgirligi, gepatotoksiklik va nefrotoksiklik turlari, ularning kelib chiqish mexanizmlari va salbiy oqibatlari atroflicha yoritilgan. Jumladan, parasetamol, vinil xlorid, trixloretilen, sianobakteriy toksinlari, shuningdek, alkogol va tamakining bu a'zolarga ta'siri batafsil tushuntirilgan.
• Kimyoviy ta'sir va homila: Bu bobda homilaga kimyoviy ta'sir ko'rsatadigan moddalar, ularning rivojlanishga ta'siri, jumladan, talidomid, valproat, kadmiy, pestitsidlar, atrof-muhitni ifloslovchi moddalar va ularning homilaga ta'sir mexanizmlari atroflicha yoritilgan.
• Kimyoviy moddalar va saraton: Ushbu bobda kimyoviy moddalarning saratonga aloqadorligi, jumladan, kanserogenlar tasnifi, ularning bioaktivlik yo'llari, DNK adduktlari, mutatsiyalar va saratonning molekulyar biologiyasi haqida batafsil ma'lumot berilgan. Tamaki, alkogol va boshqa kimyoviy moddalarning saraton kasalligiga ta'siri atroflicha tahlil qilingan.
• Kundalik zaharlanish I: Spirtli ichimliklar: Bu bob spirtli ichimliklarning inson sog'lig'iga ta'siri, jumladan, alkogolning saratonga, yurak-qon tomir kasalliklariga, jigarga va buyrakka ta'siri, alkogolning molekulyar va kimyoviy ta'siri, shuningdek, homilada alkogol sindromining rivojlanishi hamda uning oldini olish choralari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
• Oddiy toksikologiya (Zaharnishunoslik) II: Tamaki: Ushbu bob tamaki va uning tutunining inson sog'lig'iga ta'siri, jumladan, tamakiga aloqador kasalliklar, tamaki tutunining kimyoviy tarkibi, tamaki tutunining O'pka va siydik pufagi rakiga ta'siri, shuningdek, tamaki tutunining kimyoviy moddalar va saraton o'rtasidagi bog'liqlik haqida batafsil ma'lumot berilgan.