Tog’ yonbag’irlarida qiyaliklarning mustahkamligini ta’minlash

Ushbu maqola tog' yonbag'irlarida qiyaliklarning mustahkamligini ta'minlash muammosini o'rganadi. Qiyaliklarning mustahkamligiga ta'sir etuvchi tabiiy va inson omillari, gruntlarning turlari va ularning mustahkamlik ko'rsatkichlari hamda mustahkamlikni baholash usullari tahlil qilinadi. Ayniqsa, sochiluvchan va gilli gruntlarda mustahkamlikning hisoblanishi, buzilish mexanizmi va unga qarshi tadbirlar ko'rib chiqiladi. Muhandislik inshootlarini loyihalash va qurishda qiyaliklarning barqarorligini ta'minlashning muhimligi ta'kidlanadi.

Asosiy mavzular

• Qiyalik mustahkamligiga ta'sir etuvchi omillar: Atmosfera yog'inlari, yer osti suvlari, tabiiy jarayonlar (sel, eroziya, zilzila) hamda inson faoliyati (shudgor ishlari, sug'orish, portlatish) qiyalik mustahkamligini kamaytiradi. Bu omillar ko'chki kabi hodisalarga olib kelishi mumkin.
• Qiyalik mustahkamligini baholash usullari: Qiyalik mustahkamligini baholash uchun siljish yuzasi egri chiziqdan iborat deb qaralib, aylana silindrik usulidan foydalaniladi. Bunda gruntlarni aylantiruvchi va qarshilik ko'rsatuvchi momentlar hisoblanadi va mustahkamlik koeffitsienti (K) aniqlanadi.
• Grunt turlarining mustahkamlikka ta'siri: Sochiluvchan gruntlarda mustahkamlik ichki ishqalanish burchagiga bog'liq. Gilli gruntlarda esa tutashuvchanlik va ichki ishqalanish burchagiga bog'liq.
• Mustahkamlik koeffitsienti (K) mezonlari: K>1 bo'lsa qiyalik mustahkam, K=1 bo'lsa turg'un, K<1 bo'lsa mustahkam emas deb hisoblanadi. Avtomobil yo'llari uchun Kmust<1 holatni hisobga olish kerak.