Ботаника

Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi tomonidan chop etilgan boʻlib, Fargʻona Davlat Universiteti Tabiiy Fanlar Fakulteti uchun "Botanika" fanidan tayyorlangan ma'ruzalar matnidir. Kitob 5110400-Biologiya oʻqitish metodikasi yoʻnalishi talabalari uchun moʻljallangan. Unda oʻsimliklar dunyosining turli jihatlari, jumladan, ularning tuzilishi, rivojlanishi, tasnifi, koʻpayishi va oʻsimlik organlarining tuzilishi hamda funksiyalari batafsil yoritilgan. Kitobda oʻsimliklar dunyosining xilma-xilligi, ularning evolyutsiyasi, hujayra tuzilishi, toʻqimalari, organlari (ildiz, novda, barg, gul, urugʻ, meva) va ularning biologik ahamiyati haqida keng qamrovli maʼlumotlar berilgan. Shuningdek, oʻsimliklar koʻpayishining jinsiy va jinssiz usullari, changlanish, urugʻlanish jarayonlari, mevalar va urugʻlarning tarqalishi kabi mavzular ham oʻz ichiga oladi. Kitobda oʻsimliklar anatomiyasi va morfologiyasi boʻyicha asosiy terminlar, tushunchalar va nazariyalar bayon etilgan.

Asosiy mavzular

Oʻsimliklar dunyosi va uning xilma-xilligi. Botanika fani va uning vazifasi, boʻlimlari, tarixi.: Ushbu mavzuda botanika fanining kelib chiqishi, uning asosiy boʻlimlari, vazifalari va tarixi haqida maʼlumot berilgan. Oʻsimliklarning tuzilishi, rivojlanishi, tasnifi va ulardan foydalanish usullari haqida keng qamrovli tushunchalar beriladi. Shuningdek, botanika fanining asosiy yoʻnalishlari va ularning tadqiqot usullari sanab oʻtilgan.
Oʻsimliklar evolyutsiyasi va ularning tuzilishi haqidagi umumiy tushunchalar.: Bu mavzu oʻsimliklarning evolyutsiyasi, yaʼni dunyo oʻsimliklarining kelib chiqishi, rivojlanishi va turli xil shakllarga kirishi haqida maʼlumot beradi. Oʻsimlik hujayralarining tuzilishi, ularning turlari (prokariot, eukariot), organellalar va ularning funksiyalari hamda hujayra nazariyasi haqida batafsil soʻz yuritiladi.
Hujayra organoidlari, ularning tuzilishi va funksiyasi.: Mavzu oʻsimlik hujayrasining asosiy organoidlari, yaʼni yadro, sitoplazma, ribosomalar, plastidalar, mitoxondriyalar va boshqalar haqida maʼlumot beradi. Ularning tuzilishi, vazifalari va biologik ahamiyati batafsil yoritilgan.
Oʻsimlik hujayra magʻzi tuzilishi, kimyoviy tarkibi va vazifalari.: Ushbu mavzu oʻsimlik hujayrasining markaziy qismi hisoblangan yadro (magʻiz)ning tuzilishi, kimyoviy tarkibi va biologik funksiyalari haqida batafsil maʼlumot beradi. Yadroning boʻlinish usullari (mitoz, amitoz, mepoz) va ularning ahamiyati ham yoritilgan.
Oʻsimliklar hujayra qobigʻi.: Mavzu oʻsimlik hujayra qobigʻining kimyoviy tarkibi, tuzilishi va funksiyalari haqida maʼlumot beradi. Hujayra qobigʻining vazifalari, oʻsishi va uning oʻzgarishi, shuningdek, hujayra devoridagi poralar va ularning ahamiyati ham koʻrib chiqiladi.
Toʻqimalar. Toʻqimalar haqida umumiy tushuncha. Hosil qiluvchi yoki meristema toʻqimalari.: Ushbu mavzu oʻsimlik toʻqimalari, ularning kelib chiqishi, tasnifi va biologik ahamiyati haqida soʻz yuritadi. Ayniqsa, meristema toʻqimalari va ularning oʻsimlik oʻsishidagi roli batafsil yoritilgan.
Qoplovchi va assimilyatsiya toʻqimalari.: Mavzu oʻsimliklarning qoplovchi (epiderma, trixoma, periderma) va assimilyatsiya (xlo-renxima) toʻqimalari, ularning tuzilishi, vazifalari va tabiatdagi ahamiyati haqida maʼlumot beradi.
Ajdratuvchi, mexanik va oʻtkazuvchi toʻqimalar.: Ushbu mavzu oʻsimliklarning ajratuvchi (sekretor), mexanik va oʻtkazuvchi (ksilema, floema) toʻqimalari, ularning tuzilishi, funksiyalari va evolyutsiyasi haqida batafsil maʼlumot beradi.
Urugʻ, uning shakllanishi va tuzilishi.: Mavzu urugʻning hosil boʻlishi, tuzilishi, turlari va urugʻlarning rivojlanishi hamda oʻsimlik hayotidagi oʻrni haqida keng qamrovli maʼlumot beradi. Urugʻning uni-shi va un-dan oʻsimlik rivojlanishi bosqichlari ham yoritilgan.
Novda sistemasi.: Ushbu mavzu oʻsimliklarning novda organini, uning tuzilishi, rivojlanishi, koʻpayish usullari va metamorfozlari haqida maʼlumot beradi. Novda va uning turli qismlarining biologik ahamiyati ham koʻrib chiqilgan.
Barg.: Mavzu bargning hosil boʻlishi, tuzilishi, vazifalari va morfologik xususiyatlari haqida batafsil maʼlumot beradi. Barglarning turlari, tomirlanish tizimi va joylashish tartibi ham yoritilgan.
Gullarning koʻpayishi.: Ushbu mavzu gullarning tuzilishi, kelib chiqishi va turlari, shuningdek, ularning biologik ahamiyati haqida keng qamrovli maʼlumot beradi. Changlanish, urugʻlanish va boshqa jarayonlar ham koʻrib chiqilgan.
Ochiq urugʻli oʻsimliklarning taraqqiyot tsikli.: Mavzu ochiq urugʻli oʻsimliklarning koʻpayish usullari, ayniqsa urugʻlar orqali koʻpayishi va ularning taraqqiyot tsikllari haqida batafsil maʼlumot beradi. Qoraqaragʻay misolida bu jarayon tushuntirilgan.
Oʻsimliklarning changlanishi. Intro-spermiya.: Ushbu mavzu oʻsimliklarning changlanish jarayoni, uning turlari, ahamiyati va changlanish usullari haqida maʼlumot beradi. Shuningdek, Intro-spermiya ham tushuntirilgan.
Toʻpgullar.: Mavzu toʻpgullarning tuzilishi, turlari, hosil boʻlishi va biologik ahamiyati haqida maʼlumot beradi. Toʻpgullarning morfologik xususiyatlari ham yoritilgan.
Gullarning changlanishi.: Ushbu mavzu gullarning changlanish jarayoni, uning turlari (oʻzidan va chetdan changlanish), changlanishga yordam beruvchi omillar va changlanishning biologik ahamiyati haqida batafsil maʼlumot beradi.
Urugʻlanish.: Mavzu urugʻlanish jarayoni, uning turlari (qoʻsh urugʻlanish, apo-miksiz), urugʻlanishning biologik ahamiyati va oʻsimlik hayotida tutgan oʻrni haqida keng qamrovli maʼlumot beradi.
Mevalar.: Ushbu mavzu mevalarning hosil boʻlishi, tuzilishi, turlari, biologik ahamiyati va tarqalish usullari haqida batafsil maʼlumot beradi. Har bir meva turi va ularning xususiyatlari turlicha yoritilgan.