Hоzirgi o’zbеk аdаbiy tili

Ushbu qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan dastur asosida yaratilgan bo'lib, hozirgi o'zbek adabiy tilining muhim bo'limlaridan biri – qo'shma gaplar va punktuatsiya masalalarini yoritadi. Qo'llanma filologiya fakultetlari bakalavrlari, magistrlari va aspirantlari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

So'zboshi: So'zboshi ta'limning samaradorligi, o'qitish vositalarining ahamiyati, 'Kadrlar tayyorlash milliy dasturi' va 'Ta'lim to'g'risida'gi Qonunning ahamiyati haqida ma'lumot beradi. Qo'llanmaning tuzilish tamoyillari, unda foydalanilgan manbalar va mualliflarning maqsadlari bayon etilgan.
Qo'shma gap: Qo'shma gapning ta'rifi, sodda gapdan farqi, komponentlarining o'ziga xosligi, tahlil namunasi keltirilgan. Shuningdek, shakliy, ifoda materali va mazmuniy belgilari, tarkibidagi sodda gaplarning xususiyatlari ochib berilgan.
Qo'shma gaplarning tasnifi: Qo'shma gaplarning bog'langan, ergashgan va bog'lovchisiz turlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari, biriktiruv, zidlov, ayiruv va inkor bog'lovchili bog'langan qo'shma gaplar, ularning mazmuniy va grammatik jihatlari, tahlil namunalari yoritilgan.
Ergashgan (tobe aloqali) qo'shma gap: Ergash gapli qo'shma gapning ta'rifi, ergash va bosh gaplarning farqlash tamoyillari, ergash gaplarni bosh gapga biriktiruvchi vositalar, ergashgan va bog'langan qo'shma gaplar orasidagi farqlar, ergash gapli qo'shma gapga doir tahlil namunasi keltirilgan.
Ergash gaplarning tasnifi: Ergash gaplarni turlarga ajratishdagi qiyinchiliklar, vazifaviy farqlashdagi tamoyillar, ergash gaplarning turlari (ega, kesim, to'ldiruvchi, aniqlovchi, ravish, o'lchov-daraja, chog'ishtirish-o'xshatish, sabab, maqsad, payt, o'rin, shart, to'siqsiz, natija ergash gaplar) haqida ma'lumot berilgan.
O'zga gap: O'zga gap tushunchasi, ko'chirma va o'zlashtirma gaplar, ularning farqlari, tuzilishi, muallif gapi bilan o'rinlashish tartibi, o'zlashtirish usullari va tahlil namunalari keltirilgan.
Punktuatsiya: Punktuatsiya haqida umumiy tushuncha, o'zbek punktuatsiyasining tarixi, tilshunoslikning sohalari bilan aloqasi, asos va tamoyillari, tinish belgilarining vazifalari, ularning qo'llanish o'rinlari va tahlil namunalari berilgan.
Murakkab qo'shma gap: Murakkab qo'shma gaplarning bog'lanish va tenglanish yo'li bilan tuzilgan murakkab qo'shma gap, ergashish yo'li bilan tuzilgan murakkab qo'shma gap, aralash aloqali murakkab qo'shma gap kabi turlari haqida ma'lumot beradi.