Иқлим ўзгариши ва экологик мослушув

Ushbu oʻquv uslubiy majmua Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan 2016 yil 22 – yanvardagi BD-5630100-4.03 raqam bilan ro’yxatga olingan namunaviy dastur asosida ishlab chiqildi. Ushbu kitob talabalarga iqlim o’zgarishi va ekologik moslashuv fani bo’yicha nazariy va amaliy bilimlar berishga qaratilgan. Kitobda iqlim va ob-havo tushunchalari, ularning o’zgarish sabablari, issiqxona effekti mexanizmi, global iqlim evolyutsiyasi, iqlim o’zgarishining ta’siri, biologik xilma-xillik va moslashuv muammolari, xalqaro iqlim nazorati va iqlimni saqlashga doir qonunlar, iqtisodiy iqlim nazorati, yangi energetika – yangi hayot kabi mavzular yoritilgan. Shuningdek, Markaziy Osiyo va O’zbekiston uchun ob-havo ma’lumotlari, iqlim o’zgarishining inson salomatligiga ta’siri, qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat ishlab chiqarishga ta’siri, va biologik xilma-xillikning moslashuv muammolari kabi muhim mavzular chuqur tahlil qilingan.

Asosiy mavzular

Iqlim va ob-havo tushunchalari: Ushbu mavzu iqlim va ob-havo tushunchalarini, ularning o’rtasidagi farqlarni, iqlim shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni, shuningdek, iqlimning global, mintaqaviy va mahalliy turlarini tushuntiradi. Mavzu iqlim o’zgarishining sabablari va uning oqibatlari haqida ham ma’lumot beradi.
Inson hayotida iqlimning ahamiyati: Mavzu iqlimning inson hayoti va faoliyatiga ta’sirini, qulay va noqulay iqlim sharoitlarini, shuningdek, iqlim o’zgarishining qishloq xo’jaligi, chorvachilik va tabiiy boyliklarga ta’sirini ochib beradi.
Global iqlim evolyutsiyasi: Ushbu mavzu global iqlim evolyutsiyasini, o’tmishdagi iqlim o’zgarishlarini, asosiy kuzatilgan o’zgarishlarni, jumladan, global isish, dengiz sathining ko’tarilishi va Orol dengizining ekologik halokatini tahlil qiladi.
Iqlim o’zgarishi sabablari, issiqxona effekti mexanizmi va ekologik xavflar: Mavzu iqlim o’zgarishining tabiiy va antropogen sabablarini, issiqxona effektining mexanizmini, issiqxona gazlarini, ularning emissiyasini, nazoratsiz issiqxona samarasi va ekologik xavflarni chuqur tahlil qiladi.
Biologik xilma-xillikning moslashuv muammolari: Ushbu mavzu iqlim o’zgarishining biologik xilma-xillikka ta’sirini, turli o’simlik va hayvonot turlarining moslashuvini, ularning yo’qolib ketish xavfini va O’zbekistonning biologik xilma-xillikni saqlash bo’yicha amalga oshirayotgan chora-tadbirlarni yoritadi.
Xalqaro iqlim nazorati va iqlimni saqlashga doir qonunlar: Mavzu xalqaro iqlim nazorati normalari, BMTning Ramkali konvensiyasi, Kioto bayonnomasi, Marokash kelishuvi va issiqxona gazlarini kamaytirishga oid xalqaro kelishuvlar haqida ma’lumot beradi.
Iqtisodiy iqlim nazorati: Ushbu mavzu iqlim o’zgarishining iqtisodiy variantlarini, iqtisodiy samaradorlikni, soliqlar, subsidiyalar, grantlar va boshqa iqtisodiy mexanizmlarni tahlil qiladi.
Yangi energetika - yangi hayot: Mavzu energetika sohasidagi muammolarni, jumladan, issiqxona gazlari emissiyasini kamaytirish yo’llarini, qazilma yoqilg’ining o’rnini bosuvchi energiyalar (shamol, quyosh, biomassa energiyasi)ni, hamda energiya tejash usullarini yoritadi.
O’zbekiston uchun ob-havo ma’lumoti: Ushbu mavzu Markaziy Osiyo va O’zbekistonning iqlimi va ob-havo sharoitlarini, iqlim o’zgarishining hududiy sabablarini, jumladan, Orol dengizining ekologik halokatini, shuningdek, iqlim o’zgarishining aholi salomatligi va qishloq xo’jaligiga ta’sirini chuqur tahlil qiladi.
Iqlim o’zgarishidan salomatlikni saqlash: Mavzu iqlim o’zgarishining inson salomatligiga ta’sirini, ya’ni bevosita va bilvosita oqibatlarni, jumladan, jazirama issiqlar, suv toshqinlari, to’fonlar, bo’ronlar va boshqa tabiiy ofatlarning salomatlikka ta’sirini chuqur tahlil qiladi.
Qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat ishlab chiqarish: Mavzu iqlim o’zgarishining qishloq xo’jaligiga ta’sirini, jumladan, hosildorlikning pasayishi, suv tanqisligi, tuproq degradatsiyasi va oziq-ovqat xavfsizligi kabi muhim masalalarni ochib beradi.
Iqlim o’zgarishi va biologik xilma-xillik: Ushbu mavzu iqlim o’zgarishining biologik xilma-xillikka ta’sirini, o’simlik va hayvonot turlarining moslashuvini, ularning yo’qolib ketish xavfini va O’zbekistondagi biologik xilma-xillikni saqlash bo’yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarni batafsil yoritadi.
Xalqaro iqlim nazorati va iqlimni saqlashga doir qonunlar: Mavzu xalqaro iqlim nazorati normalari, BMTning Ramkali konvensiyasi, Kioto bayonnomasi, Marokash kelishuvi va issiqxona gazlarini kamaytirishga oid xalqaro kelishuvlar haqida ma’lumot beradi.
Iqtisodiy iqlim nazorati: Ushbu mavzu iqlim o’zgarishining iqtisodiy variantlarini, iqtisodiy samaradorlikni, soliqlar, subsidiyalar, grantlar va boshqa iqtisodiy mexanizmlarni tahlil qiladi.
Yangi energetika - yangi hayot: Mavzu energetika sohasidagi muammolarni, jumladan, issiqxona gazlari emissiyasini kamaytirish yo’llarini, qazilma yoqilg’ining o’rnini bosuvchi energiyalar (shamol, quyosh, biomassa energiyasi)ni, hamda energiya tejash usullarini yoritadi.
O’zbekiston uchun ob-havo ma’lumoti: Ushbu mavzu Markaziy Osiyo va O’zbekistonning iqlimi va ob-havo sharoitlarini, iqlim o’zgarishining hududiy sabablarini, jumladan, Orol dengizining ekologik halokatini, shuningdek, iqlim o’zgarishining aholi salomatligi va qishloq xo’jaligiga ta’sirini chuqur tahlil qiladi.