Чиқинди ва тутунли газлар таркиби мониторинги учун автоматлашган термокаталитик усулларни ишлаб чиқиш
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Sultonov Marat Mirzayevichning "Chiqindi va tutunli gazlar tarkibi monitoringi uchun avtomatlashtirilgan termokatalitik usullarni ishlab chiqish" mavzusidagi ilmiy ishini o'z ichiga oladi. Unda atmosfer havosi, transport vositalari va sanoat korxonalari chiqindilari tarkibidagi CO, O2 va uglevodorodlarni aniqlashning samarali va avtomatlashtirilgan termokatalitik usullari, sensori va gaz analizatorlarini ishlab chiqish hamda tadqiq etish bo'yicha amalga oshirilgan tadqiqotlar keltirilgan. Tadqiqotlar natijasida aniqlangan ilmiy yangiliklar va ularning amaliy ahamiyati yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Atmosfera havosi, chiqindi va tutun gazlari tarkibidagi CO va uglevodorodlarni aniqlash usullari va asboblari: Ushbu bobda gazli muhitdan kislorod, uglerod (II) oksidi va uglevodorodlarni aniqlash usullari tahlil qilingan. Chiqindi va tutun gazlar tarkibini aniqlashda qo'llaniladigan gaz analizatorlarining ishlash prinsipi, ularning asosiy tavsiflari, qo'laylik va kamchiliklari ko'rib chiqilgan. Atmosfera havosi va gazlarning murakkab texnologik aralashmalari tarkibidagi CO, O2 va uglevodorodlarni selektiv monitoringi uchun sensor va analizatorlar yaratish sohasidagi chet el va respublikamiz tadqiqotchilarining ishlari tahlil qilingan.
- Uglerod (II) oksidi, uglevodorod bug'lari (benzin, propan-butan aralashmasi, dizel yoqilg'isi) va kislorodning selektiv termokatalitik sensorlarini tayyorlashning texnologik jarayonini ishlab chiqish: Ushbu bobda CO va uglevodorodlarning termokatalitik sensorlari uchun katalizatorlar tayyorlash va ularni sinash usullari ko'rib chiqilgan. Tajribalarda faoliyaty yuqori bo'lgan Pt, Pd metallari hamda Cd, Mo, Zn, Cu, Ni, Mn, Co metallarining oksidlari va ularning aralashmalari asosida katalizatorlar tayyorlangan. Katalizatorlar tashuvchini tuz eritmalari bilan shimdirish, so'ngra havo oqimida shu tuzlarning parchalanish haroratida quritish va parchalash yo'li bilan olingan.
- Uglerod (II) oksidi va uglevodorodlarni (benzin, dizel yoqilg'isi va propan-butan aralashmasini) termokatalitik sensori uchun katalizatorlar ishlab chiqish: Ushbu bobda yoqilg'i moddalarining oksidlanish qonuniyatlari va TKS sezuvchanligiga turli faktorlarning ta'siri o'rganilgan. Tajribalar harorati va katalizator tarkibiga bog'liqligi ko'rsatilgan. Pt va Pd metallari asosida tayyorlangan katalizatorlar yuqori chidamlilikni namoyon etadi. Shu sababli, CO va uglevodorodlarning TKS lari uchun katalizator sifatida Pd va Pt metallari va metall oksidlaridan iborat aralashmalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
- Chiqindi va tutun gazlari tarkibidagi uglerod (II) oksidi va uglevodorod bug'larini nazorat qilish uchun selektiv termokatalitik sensorlar ishlab chiqish: Ushbu bobda CO va uglevodorodlarni aniqlashning selektiv termokatalitik usullari va sensorlari yaratilgan. Sensorniň selektivligini ta'minlash uchun turli faollikka ega bo'lgan katalizatorlardan foydalanilgan. Natijada, CO va H2 ning umumiy konsentratsiyasiga nisbatan proporsional bo'lgan signalni ajratish orqali uglevodorodlar aniqlangan.
- Sanoat chiqindi va tutunli gazlar tarkibi monitoringi uchun avtomatlashtirilgan termokatalitik usullarni ishlab chiqish: Ushbu bobda sanoat chiqindi va tutunli gazlar tarkibini monitoring qilish uchun avtomatlashtirilgan termokatalitik usullar ishlab chiqilgan. Natijada, CO, O2 va uglevodorodlarni aniqlash uchun yuqori aniqlikdagi va tezkorlikka ega bo'lgan gaz analizatorlari yaratilgan. Ushbu gaz analizatorlari real sharoitlarda sinovdan o'tkazilgan.
- Oksigenni tutun gazlari tarkibidan aniqlashning termokatalitik usuli va datchiqini yaratish: Ushbu bobda O2 ni tutun gazlari tarkibidan aniqlash uchun termokatalitik usul va datchiq (TKD-O2) yaratilgan. Sensor signali 5000 soatlik tajriba davomida barqaror saqlangan. TKD-O2 CH4, CO, H2, N2, H2O va CO2 ishtirokida aniqlashga tavsiya etiladi.
- Avtomatik gaz analizatorlari O2, CO va uglevodorodlar uchun: Ushbu bobda O2, CO va uglevodorodlar uchun avtomatik gaz analizatorlari (GA-O2, AG-SO, GA-CH) yaratilgan. Ushbu analizatorlar yuqori aniqlik, tezkorlik, ixchamlik va energiya tejash xususiyatlariga ega. Ular turli sanoat obyektlarida va avtotransport chiqindilarini nazorat qilishda qo'llanilishi mumkin.