Отсизлик мақоми

Ushbu maqola Alisher Navoiy ijodini, xususan uning "G'aroyib us-sig'ar" devonidagi "Zihī, har lahnī bulbul savtinıng zotıngğa isbotë" deb nomlanuvchi ғазалини tahlil qiladi. Maqolada "ot" (ism, shon-sharaf) tushunchasining ma'naviy-ruhiy mukammallik yo'lidagi o'rni, shuningdek, "otsizlik maqomi" tushunchasining mohiyati, ya'ni shaxsning o'zligini anglash va dunyoviy nom-u shon-sharafdan voz kechish orqali erishiladigan oliy maqom qamrab olingan. Navoiyning "Farhod va Shirin" dostonidagi va "Lison ut-tayr" dagi hikoyatlar orqali "otsizlik maqomi"ning ahamiyati ochib berilgan. Shaxsning nom va shon-sharafdan voz kechishi bilan haqiqiy o'zlikni topishi va ma'naviy yuksalishga erishishi ta'kidlanadi.

Asosiy mavzular

• Alisher Navoiy ijodi va "G'aroyib us-sig'ar" devoni: Maqolada Alisher Navoiyning "G'aroyib us-sig'ar" devonidagi 576-raqamli ғазали asosiy tahlil ob'ekti sifatida olingan. Bu ғаzalda shoirning ilohiy mukammallik va so'fiyona falsafasi yoritilgani haqida ma'lumot beriladi.
• "Ot" (ism, shon-sharaf) tushunchasining ma'naviy va falsafiy talqini: Maqolada "ot" so'zining ma'no jihatlari ochib beriladi. Shoir "ot" (ism, shon-sharaf) istamasdan, balki undan ham yuksakroq "ote" (o'zi) maqomini istaydi. Bu esa shaxsning nom kibridan, o'zini ulug'lashdan voz kechib, yuksak ma'naviy cho'qqilarga erishishi degani.
• "Otsizlik maqomi" - ma'naviy kamolotning oliy cho'qqisi: Maqolaning asosiy mavzusi "otsizlik maqomi"dir. Bu tushuncha shaxsning dunyoviy nom, shon-sharaf, mansab va boyliklardan voz kechib, o'zligini anglash, poklanish va ma'naviy-ruhiy mukammallikka erishishini ifodalaydi. Bu maqomga erishish uchun Alloning nomini doimo yodda tutish va "ot istamakdan" (nom chiqarish, shuhratparastlikdan) qutulish zarurligi ta'kidlanadi.
• Navoiy ijodidan misollar: "Farhod va Shirin", "Lison ut-tayr": Maqolada "otsizlik maqomi"ni tushuntirish uchun "Farhod va Shirin" dostonidagi Xusrav va Farhod o'rtasidagi suhbat hamda "Lison ut-tayr"dagi Ibrohim Adham haqidagi hikoyatlardan misollar keltiriladi. Bu misollar orqali shaxsning nom va mol-mulkdan voz kechishi bilan erishadigan ma'naviy ozodlik va kamolot darajasi ko'rsatiladi.