Substrate Groups of Bryophytes of Karatepa Mountains (Uzbekistan).

Ushbu maqola O'zbekistondagi Karatepa tog'lari hududida tarqalgan o'simliklarning substrat guruhlari va ularning ekologik xususiyatlarini tahlil qiladi. Tadqiqotda tuproq (epigey), chirigan yog'och (epsilsil), tirik daraxtlar po'stlog'i (epifit) va tosh (epilit) kabi turli substratlarda o'sadigan o'simliklar turli turlari aniqlangan. Har bir substrat turi bo'yicha o'simliklarning oilalari va avlodlari bo'yicha soni, ularning ekologik guruhlarga (gidrofitlar, gigrofitlar, mezofitlar, kserofitlar) bo'linishi ko'rsatilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, Karatepa tog'lari hududidagi o'simliklarning ko'pchiligi epilit guruhiga kiradi, ya'ni ular toshlarda o'sishga moslashgan. Shuningdek, turli substratlarda o'simliklarning ekologik valentligi va ularning suv, yorug'lik omillariga nisbatan moslashishi tahlil qilingan.

Asosiy mavzular

Tuproq substratidagi o'simliklar (Epigey): Karatepa tog'larining tuproq yuzasida 12 ta turkum va 8 ta oilaga mansub 20 turdagi o'simlik aniqlangan. Bu guruhda Pottiaceae, Dicranaceae, Bryaceae oilalari ko'proq uchraydi. Bu tuproqning namligi va botqoqligi bilan bog'liq. Tortula, Bryum, Barbula kabi turkumlar ko'proq uchrab, tuproqning yuqori namlik darajasi va uning o'zgaruvchanligini ko'rsatadi. Bu o'simliklar o'rmonlarda va suv bosgan joylarda muhim rol o'ynaydi.
Chirigan yog'och substratidagi o'simliklar (Epsilsil): Chirigan yog'ochda 4 turkum va 3 ta oilaga mansub 7 turdagi o'simlik aniqlangan. Bryaceae, Amblystegiaceae, Brachytheciaceae oilalari va Bryum, Brachythecium turkumlari ko'proq uchraydi. Bu o'simliklar ayniqsa sug'oriladigan o'rmonlarda yaxshi rivojlanadi. Yog'ochning parchalanish darajasiga qarab, o'simliklar tarkibi o'zgaradi. Ba'zi turlar yangi parchalangan yog'ochda, ba'zilari esa ko'proq parchalanib ketgan yog'ochda o'sadi.
Tirik daraxtlar po'stlog'i substratidagi o'simliklar (Epifit): Tirik daraxtlar po'stlog'ida 6 ta turkum va 5 ta oilaga mansub 10 turdagi o'simlik aniqlangan. Bryaceae, Dicranaceae, Brachytheciaceae oilalari va Bryum, Brachythecium, Dicranum turkumlari ko'proq uchraydi. Epifit o'simliklar bargli daraxtlarda, masalan, chinor, terak kabi daraxtlarda ko'proq uchraydi. Ular kichik guruhlar hosil qiladi va ko'pincha 60 sm balandlikkacha o'sadi. Ba'zi turlar daraxtlar bilan yaqin aloqada bo'lib, ularga xosdir.
Tosh substratidagi o'simliklar (Epilit): Toshlarda 13 ta turkum va 10 ta oilaga mansub 23 turdagi o'simlik aniqlangan. Brachytheciaceae, Amblystegiaceae, Bryaceae, Pottiaceae oilalari va Bryum, Brachythecium turkumlari ko'proq uchraydi. Toshlarda o'simliklar ko'proq uchraydi va bu guruhni mintaqaning asosiy epilit guruhiga aylantiradi. Pottiaceae oilasining ko'pligi bu o'simliklarning ekologik xususiyatlarini aks ettiradi. Epilit o'simliklar orasida kserofit turlar ham ko'p.
O'simliklarning ekologik guruhlari: O'simliklarning tuproq substratlaridagi taqsimoti ekologik guruhlar bo'yicha tahlil qilingan. Tuproqda o'sadigan o'simliklarda gigrofitlar ko'proq bo'lsa, epifitlar, episkillar va epilitlar orasida mezofitlar ko'proq uchraydi. Epilit o'simliklar orasida kserofitlar ham katta ulushni egallaydi.