Целлюлоза ишлаб чиқариш технологияси

Ushbu uslubiy qo'llanma 5A 320306- Целлюлоза-қоғоз ишлаб чиқариш технологияси ва жараёнлари мутахасислик талабалари учун «Целлюлоза ишлаб чиқариш технологияси» фани бўйича лаборатория ишларини бажариш учун мўлжалланган. Унда целлюлозанинг кимёвий тузилиши, унинг хом ашёдан олиниши, ҳамда унинг асосида турли моддалар (карбоксиметилцеллюлоза, нитроцеллюлоза, диацетат целлюлоза ва бошқалар) ишлаб чиқариш жараёнлари тавсифланган. Шунингдек, лаборатория шароитида целлюлоза ва унинг ҳосилаларини олиш, уларнинг кимёвий хоссаларини аниқлаш ва уларнинг полимерланиш даражасини ўрганишга қаратилган амалий ишлар баён этилган.

Asosiy mavzular

  • Кириш: Целлюлоза табиатда энг кўп тарқалган табиий полимер эканлиги, унинг ўсимликлар хужайраларидаги ўрни, хом ашё сифатида пахта линти ва ёғочдан фойдаланиш, целлюлозанинг кимёвий тузилиши, макромолекулаларининг тузилиши ва ўзаро боғланиши ҳақида маълумот беради.
  • Лаборатория иши № 1. Терак дарахтининг иккиламчи маҳсулотлари асосида целлюлоза олиш: Ушбу ишда терак дарахтининг иккиламчи маҳсулотларидан (чиқиндиларидан) целлюлоза олиш усули, жумладан, нитрат кислота ва ишқор билан ишлов бериш жараёнлари тавсифланган.
  • Лаборатория иши № 2. Микрокристалл целлюлоза (МКЦ) олиш: Микрокристалл целлюлоза (МКЦ) нинг хоссалари ва ундан турли соҳаларда фойдаланиш (озиқ-овқат, парфюмерия, тиббиёт) ҳақида маълумот берилади ҳамда уни олиш усули кўрсатилган.
  • Лаборатория иши № 3. Целлюлоза таркибидаги а- целлюлозани аниқлаш: Целлюлозанинг таркибидаги а-целлюлоза миқдорини аниқлаш усули, яъни ишқор эритмаси билан ишлов бериш орқали уни ажратиб олиш ва миқдорини аниқлаш баён этилган.
  • Лаборатория иши № 4. Карбоксиметилцеллюлоза (КМЦ) нинг алмашиниш даражасини аниқлаш: Карбоксиметилцеллюлоза (КМЦ) нинг алмашиниш даражасини, яъни гидроксил гуруҳларнинг нечтаси алмашинганлигини мис ионлари ёрдамида аниқлаш усули баён этилган.
  • Лаборатория иши №5. Карбоксиметилцеллюлоза (КМЦ) нинг полимерланиш даражасини аниқлаш: КМЦ нинг полимерланиш даражасини унинг нисбий қовушқоқлигига боғлиқлиги асосида аниқлаш усули ва жадваллар келтирилган.
  • Лаборатория иши № 6. Турли целлюлоза намуналари асосида унинг мураккаб эфири-нитроцеллюлоза (коллоксилин) олиш усули: Целлюлозани нитрат кислота билан нитроллаш орқали нитроцеллюлоза (коллоксилин) олиш усули, унинг хоссалари ва қўлланилиши баён этилган.
  • Лаборатория иши № 7. Целлюлозанинг мураккаб эфирларини олиш: Целлюлозанинг диацетат ва триацетат эфирларини олиш усули, уларнинг хоссаларини таққослаш ва боғланган сирка кислота миқдорини аниқлаш жараёнлари баён этилган.
  • Фойдаланилган адабиётлар: Ушбу лаборатория ишларини тайёрлашда фойдаланилган асосий илмий адабиётлар рўйхати келтирилган.