Amaliy mexanika fanidan ma’ruzalar matni

Mazkur kitob "Amaliy mexanika" fanining "Mashina va mexanizmlar nazariyasi" va "Mashina detallari" boʻlimlaridan maʼruza darslarini oʻtish hamda kurs loyiha topshiriqlarini bajarish uchun moʻljallangan boʻlib, texnika oliy oʻquv yurtlari talabalari uchun moʻljallangan. Ushbu maʼruza matnida tasmali va zanjirli uzatmalar, tishli uzatmalarga doir nazariy maʼlumotlar, hamda mexanik uzatmalarni hisoblashga doir maʼlumotlar keltirilgan. Kitobda "Mashina detallari" boʻlimi boʻyicha kurs loyiha ishlarini bajarish, talabalar tomonidan ilk bor aniq misollar asosida, mustaqil ravishda bajariladigan muhandislik – konstruktorlik ishi hisoblanadi. Mazkur maʼruzalar matni Respublika oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tavsiyalari va koʻrsatmalari hamda ishchi dastur asosida sodda tushunarli tilda yozilgan.

Asosiy mavzular

Mexanizmlarning asosiy turlari: Ushbu mavzuda mashinasozlikda ishlatiladigan mexanizmlarning asosiy turlari, jumladan richagli, kulachokli, shesternyali, vintli, friksion, egiluvchan zvenoli, gidravlik va pnevmamtik, hamda elektrik mexanizmlar haqida ma'lumot beriladi.
Mexanizmlarning strukturasi. Kinematik juftlar.: Ushbu mavzuda mexanizmlarning strukturasi, kinematik juftlar, kinematik zanjirlar, bog'lanishlar soni, erkinlik darajasi, mexanizmlarning harakatlanish darajasi hamda Chebishev formulasi haqida ma'lumot beriladi.
Mashina detallarining ishlash layoqati va uni ta'minlash: Mavzu mashina detallarining mustaxkamligi, bikrligi, issiqbardoshligi, yoyilishga va titrashga chidamliligi kabi ishlash layoqatini aniqlaydigan asosiy belgilarga bag'ishlangan.
Mashinalarni konstrukstiyalash va sanoatda ishlatiladigan asosiy materiallar: Ushbu mavzuda mashinalarni konstrukstiyalash bosqichlari, sanoatda ishlatiladigan asosiy materiallar (qora metallar, rangli metallar, metalmas materiallar) va ularni tanlash haqida ma'lumot beriladi.
Mexanik uzatmalar. Frikstion uzatmalar: Ushbu mavzuda mexanik uzatmalarning turlari, friksion uzatmalarning ishlash prinsipi, afzalliklari va kamchiliklari, hamda ularning hisoblash asoslari haqida ma'lumot beriladi.
Tasmali uzatmalar: Mavzu tasmali uzatmalarning tuzilishi, kinematikasi, geometriyasi, turlari, afzalliklari va kamchiliklari hamda ularning hisoblash usullarini yoritib beradi.
Zanjirli uzatmalar: Ushbu mavzu zanjirli uzatmalar, ularning turlari, geometriyasi, kinematikasi, afzalliklari, kamchiliklari va hisoblash usullarini o'rganishga bag'ishlangan.
Tishli uzatmalar: Mavzu tishli uzatmalarning turlari, stilindrik tishli uzatmaning geometriyasi va kinematikasi, ularning ishlash qobiliyati, emirilishi va ilashishga ta'sir etadigan kuchlar haqida ma'lumot beradi.
Konussimon g’ildirakli tishli uzatmalar: Ushbu mavzu konussimon g'ildirakli tishli uzatmalar, ularning geometriyasi, kinematikasi, ishlash qobiliyati va hisoblash usullarini o'rganadi.
Chervyakli uzatmalar: Mavzu chervyakli uzatmalar, ularning geometriyasi, kinematikasi, FIK, qizishi va hisoblash usullarini o'rganadi.
Planetar va to'lqinsimon uzatmalar: Ushbu mavzu planetar va to'lqinsimon uzatmalar, ularning kinematikasi va hisoblash usullarini o'rganadi.
Val va o'qlar: Mavzu vallar va o'qlarning tuzilishi, mustahkamligi, qiyaliklari va ularni hisoblash usullarini yoritib beradi.
Muftalar: Ushbu mavzu muftalarning turlari, vazifalari, ularni tanlash va hisoblash asoslarini o'rganadi.
Podshipniklar: Mavzu podshipniklarning turlari, asosiy afzalliklari, kamchiliklari, tanlash va hisoblash usullarini o'rganadi.
Detallarni kerakli o'lchamda tayyorlash va standartlash asoslari: Ushbu mavzu detallarni tayyorlashda standartlash, o'zaroalmashuvchanlik, sirt tozaligi va geometrik formani aniqlash, shuningdek ularni hisoblash asoslarini o'rganadi.
Birikmalar: Mavzu birikmalarning turlari (ajraladigan va ajralmaydigan), ularning turlari, hisoblash usullari (parchinli, payvandli) va ularning afzalliklari hamda kamchiliklarini o'rganadi.
Shponkali va shlistali birikmalar: Ushbu mavzu shponkali va shlistali birikmalarning tuzilishi, turlari, afzalliklari, kamchiliklari va hisoblash usullarini o'rganadi.