Nazariy mехаnikа

Ushbu kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi tomonidan Toshkent Kimyo-Texnologiya Instituti uchun tayyorlangan. «Oziq-ovqat sanoati mashina va jihozlari mexanika asoslari» kafedrasi tomonidan ishlab chiqilgan «Nazariy mexanika» fanidan ma’ruzalar matni 18 ta ma’ruzadan iborat bo‘lib, fanning asosiy tushunchalari va qonunlarini o‘rganish bilan birga amaliy masalalarni yechishga ham asos bo‘lib xizmat qiladi. Kitobda Nazariy mexanika fanining asosiy tushunchalari, kuchlar, kuchlar tizimi, mexanik sistema, statika, kinematika, dinamika, tebranishlar va jismlarning harakat qonunlari atroflicha yoritilgan. Shuningdek, har bir mavzu yakunida nazariy bilimlarni mustahkamlash uchun savollar va tayanch so‘zlar keltirilgan.

Asosiy mavzular

1-MA’RUZA. STATIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI VA AKSOMALARI: Statikaning asosiy tushunchalari, ta'riflar, kuchlar va ularning sistemasi, muvozanatlashgan kuchlar sistemasi, statikaning asosiy aksiomalari.
2-MA’RUZA. KESISHUVCHI KUCHLAR SISTEMASI: Kesishuvchi kuchlar sistemasi, teng ta'sir etuvchisini geometrik va analitik usulda aniqlash.
3-MA’RUZA. JUFT KUCHLAR VA JUFT KUCHLAR MOMENTI.: Juft kuchlar, juft kuch momenti, juft kuchlarni qo'shish va ularning muvozanat sharti.
4-MA’RUZA. TEKISLIKDA IXTIYORIY JOYLLASHGAN KUCHLAR SISTEMASI.: Kuchning nuqtaga nisbatan momenti, tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar sistemasini bir markazga keltirish, uning muvozanat shartlari.
5-MA’RUZA. FAZODA IXTIYORIY JOYLASHGAN KUCHLAR SISTEMASI: Fazoda ixtiyoriy joylashgan kuchning nuqtaga nisbatan momenti vektori, kuchlar sistemasini bir markazga keltirishning turli hollar va muvozanat shartlari.
6-MA’RUZA. PARALLEL KUCHLAR MARKAZI VA JISMLARNING OG’IRLIK MARKAZLARINI ANIQLASH USULLARI: Parallel kuchlar sistemasini markazini aniqlash, jismlarning og'irlik markazini topish usullari, jumladan integrallash usuli.
7-MA’RUZA. NUQTA KINEMATIKASI. KINEMATIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI. NUQTA TEZLIGINI ANIQLASH USULLARI: Nuqta kinematikasi, harakat tenglamalari, tezlik va tezlanishni aniqlash usullari (vektor, koordinata va tabiiy usullar).
8-MA’RUZA. NUQTANING TEZLANISHI: Nuqta tezlanish vektori, Dekart koordinatalaridagi va tabiiy usuldagi tezlanishni aniqlash, Koriolis tezlanishi.
9-MA’RUZA. QATTIQ JISMNING SODDA HARAKATLARI. QATTIQ JISMNING ILGARINLANMA HARAKATI.: Qattiq jismning ilgarilanma harakati va uning kinematik xarakteristikalari.
10-MA’RUZA. NUQTANING MURAKKAB HARAKATI: Nuqtaning murakkab harakati, nisbiy, ko'chirma va mutlaq harakatlar, tezlik va tezlanishlarni qo'shish teoremalari.
11-MA’RUZA. QATTIQ JISMNING TEKIS-PARALLEL HARAKATI.: Qattiq jismning tekis-parallel harakati, tezlik va tezlanishlarni aniqlash usullari, tezliklar va tezlanishlar oniy markazi.
12-MA’RUZA. DINAMIKA. DINAMIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI VA QONUNLARI.: Dinamikaga kirish, asosiy tushunchalar (kuch, massa), Nyutonning mexanika qonunlari, mexanik o'lchov birliklari.
13-MA’RUZA. MODDIY NUQTA DINAMIKASI. MODDIY NUQTA HARAKATINING DIJFERENSIAL TENGLAMALARI. DINAMIKANING ASOSIY MASALALARI: Moddiy nuqta harakatining differensial tenglamalari, dinamikaning asosiy masalalari (kuchni aniqlash va harakat qonunini aniqlash).
14-MA’RUZA. NUQTANING TEBRANMA HARAKATI: Erkin tebranma harakat, garmonik tebranishlar, ularning differensial tenglamalari, chastota, davr, amplitudani aniqlash.
15-MA’RUZA. MEXANIK SISTEMA DINAMIKASI. ASOSIY TUSHUNCHALAR: Mexanik sistema, uning harakat differensial tenglamasi, ichki kuchlar, massa markazi va uning inersiya momentlari.
16-MA’RUZA. DINAMIKANING UMUMIY TEOREMALARI: Sistema massasi markazi harakati haqidagi teorema, harakat miqdori va kinetik momentning saqlanish qonunlari.
17-MA’RUZA. MEXANIK SISTEMA KINETIK ENERGIYASI. ISH VA QUVVAT: Kuchning ishi, quvvat, mexanik sistema kinetik energiyasi, ilgarilanma harakatdagi jismning kinetik energiyasi.
18-MA’RUZA. INERSIYA KUCHLARINING BOSH VEKTORI VA BOSH MOMENTI. DALAMBER PRINSIPI: Inersiya kuchlari, Dalamber prinsipi, sistema va nuqta dinamik reaksiyalarini aniqlash.