Современный русский язык. практикум по синтаксису
Ushbu kitob «Sovyremenniy russkiy yazik. Praktikum po sintaksisu» (Sovyremenniy russkiy til. Sintaksis bo'yicha praktikum) deb nomlanadi va rus tilshunosligi, xususan sintaksis sohasiga bag'ishlangan. Unda rus tilining zamonaviy sintaktik qoidalari, jumladan, gap bo'laklari, gap tuzilishi, so'z birikmalari va ularning turlari batafsil yoritilgan. Kitob nazariy bilimlarni amaliy mashqlar bilan uyg'unlashtirib, talabalarga rus tili sintaksisini chuqur o'rganishda yordam beradi. Kitobda rus tilining sintaktik strukturasi va uni tahlil qilish usullari bo'yicha keng ko'lamli ma'lumotlar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Sintaksisning asosiy tushunchalari: Sintaksisning obyekti, predmeti, vazifalari, lug'aviy va grammatik asoslari, so'z birikmalarining turlari va tasnifi.
- So'z birikmalari: So'z birikmalarining miqdoriy-strukturali va leksik-grammatik tiplari, ularning sintaktik munosabatlari.
- Gapning grammatik asoslari: Gapning asosiy bo'laklari (podlayashcheye va skazuyemoye), ularning turlari va ifodalanish usullari.
- Gapning ikkilamchi bo'laklari: Belgilash, to'ldiruvchi, holat va qo'shimcha bo'laklar hamda ularning turlari va ifodalanish usullari.
- Bir tarkibli va ikki tarkibli gaplar: Bir tarkibli gaplarning turlari (belgilangan shaxsli, belgilanish shaxsli, umumlashtirilgan shaxsli, mavhum shaxsli, nomativ), ularning tuzilishi va ma'nosi.
- To'liqsiz va elliptik gaplar: To'liqsiz gaplarning turlari (kontekstual, situativ), ularning ma'nolari va tuzilishi. Elliptik gaplar va ularning qo'llanilishi.
- Bir jinsli gap bo'laklari: Bir jinsli gap bo'laklarining turlari, ularning bog'lanishi, umumlashtiruvchi so'zlar va ularning qo'llanilishi.
- Ajratilgan gap bo'laklari: Ajratilgan belgilar, to'ldiruvchilar, holatlar va ularning turlari, ifodalanish usullari.
- Murakkab gaplar: Murakkab gaplarning turlari (murakkab, murakkab-bog'langan, murakkab-bog'lanmagan), ularning tuzilishi va munosabatlari.
- Murakkab-bog'langan gaplar: Murakkab-bog'langan gaplarning turlari (bir jinsli va turli bo'lakli), ularning mazmuniy va sintaktik xususiyatlari.
- Murakkab-bog'lanmagan gaplar: Murakkab-bog'lanmagan gaplarning turlari, ularning aloqa vositalari (intonatsiya, tartib), mazmuniy munosabatlari.
- Murakkab gaplarning ko'p qismli tuzilishi: Murakkab gaplarning ko'p qismli tuzilishi, ularning turlari (bir jinsli va turli bo'lakli), qo'shma gaplarning tarkibiy xususiyatlari.
- Ko'chma gap: Ko'chma gapning turlari (to'g'ri va egilgan), ularni boshqa gaplarga o'zgartirish va ularning grammatik o'zgarishlari.
- Ko'chma gapni to'g'ri gapga aylantirish: Ko'chma gapni to'g'ri gapga aylantirish qoidalari va usullari.