Boshlang’ich sinf matematika kursidagi ba’zi tipik masalalar xususida
Ushbu maqolada boshlang'ich sinf matematika kursidagi murakkab (tarkibli) masalalarning umumiy belgilari va ularni
Asosiy mavzular
- Murakkab masalalar va ularning turlari: Murakkab masalalar ikki va undan ortiq amal bilan yechiladigan masalalar bo'lib, ba'zan ular o'ziga xos belgilarga ega bo'ladi. Bunday masalalar ichidan bir xil ketma-ketlikda bajariladigan va bir xil amallar bilan yechiladigan qator masalalar bir turdagi masalalar deb ataladi. Muhim belgilarga ega bo'lgan murakkab masalalarni metodika kursida tipik masalalar deb atash qabul qilingan.
- Tipik masalalarning o'ziga xos belgilari: Tipik masalalarning o'ziga xos belgilari ularning tipik bo'lmagan masalalarga qaraganda ancha qiyinroq bo'lishi va ularni yechish uchun maxsus mulohaza usullarini qo'llash zarurligidir. Misol tariqasida 'qismlar usuli'ni eslash mumkin. Biroq, oson tipik masalalar ham bor, masalan, 'Oddiy uchlik qoidasi' ga doir masalalar.
- Tipik masalalar tushunchasini ta'riflash: Murakkab masalalarning ko'pchiligini 'tipik' deb atalishiga aniq umumiy belgi yo'q. Shuning uchun tipik masala tushunchasini ta'riflash qiyin. 'Tipik masala' iborasi usuliy adabiyotlarda o'rnashib qolgan, ammo uning tasnifi o'rniga ro'yxati bilan almashtirilgan.
- Tipik masalalarning tasnifi va misollari: Tipik masalalar qatoriga mavzu jihatidan har xil bo'lsalar ham, yechish usullari bir-birlariga o'xshash bo'lgan masalalar kiradi. Misollar: 'Sonning kasrini topish', 'Vaqtni hisoblash', 'Harakat'ga doir masalalar,Algebraik masalalar ('Ikki sonning yig'indisi va ayirmasi', 'Ikki sonning yig'indisi va karrali nisbati' kabi).
- Masalalarni grafik yordamida yechish: Murakkab masalalarni, ayniqsa, yig'indi va ayirmasi berilgan sonlarni topishda grafik (chizma) yordamida tasvirlash yechimni osonlashtiradi. Bunda qismlar usuli qo'llaniladi va masala yechimi topiladi. Masalaning ikki xil usulda yechilishi ko'rsatilgan.
- Nostandart masalalar: Ba'zi masalalar tipik masalalarga o'xshash bo'lsa-da, ularda qo'shimcha shartlar bo'lishi mumkin va ular nostandart hisoblanadi. Bunday masalalarni yechish uchun avval qo'shimcha shartlardan foydalanib, uni standart tipik masalaga aylantirish kerak.