Texnologik jihozlarni ishlatish va ta’mirlash
Ushbu qo'llanma mashinasozlik texnologiyasi, mashinasozlik ishlab chiqarishlari jihozlari va ularni avtomatlashtirish yo'nalishi talabalari uchun "Texnologik jihozlarni ishlatish va ta'mirlash" fanidan ma'ruza matni sifatida tayyorlangan. Unda mashina va jihozlarning puxtaligi, ishonchliligi, ularni ta'mirlash usullari, sinash, diagnostika qilish kabi muhim mavzular keng yoritilgan. Kitobda mashina hamda jihozlarning ishlamay qolish sabablari, ularning turlari va ularni bartaraf etish usullari, puxtalikka ta'sir etuvchi omillar, detallarni saralash va nuqsonlarni aniqlash, muvozanatlash, ta'mirlash va montaj ishlari kabi mashinasozlikning dolzarb masalalariga oid nazariy va amaliy bilmlar berilgan. Shuningdek, qo'llanmada turli mashina va jihozlarning tuzilishi, ishlash prinsipi va ularni ta'mirlash jarayonlari batafsil tushuntirilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Mashina detallarini ta'mirlash asoslari fani o'quv rejasida ko'zda tutilganligi, fanining ikki qismdan iboratligi, birinchi qismida mashina detallarini ta'mirlash usullari, ikkinchi qismida tipik detallarni ta'mirlash masalalarini o'rganilishi haqida ma'lumot beradi. Shuningdek, bu fan orqali xalq xo'jaligining turli tarmoqlarida ishlatiladigan texnologik mashina va jihozlarning shikastlangan detallarini ta'mirlab tiklash usullari, texnologiyasi va texnikasiga oid nazariy va amaliy bilimlarni o'rgatadi.
- 1-MA'RUZA. PUXTALIK NAZARIYASINING ASOSLARI: Xalq xo'jaligining barcha tarmoqlarida qo'llaniladigan mashinalarning sifatini ko'rsatuvchi omillardan biri bo'lgan puxtalik tushunchasi, mashina puxtaligini aniqlash mezonlari, jihozlarning ishlash sharoiti va detallarning chidamliligi, puxtalikni oshirishning umumiy usullari bayon etilgan. Shuningdek, ishonchlilik, buzilmasdan ishlash, ta'mirlashga yaroqlilik, saqlanuvchanlik va chidamlilik kabi tushunchalar izohlanadi.
- 2-MA'RUZA. TEXNOLOGIK JIHOZLARGA TEXNIK XIZMAT KO'RSATISH VA ISHONCHLILIK ASOSLARI HISOBLASHNING AMALIY USULLARI: Bu ma'ruzada jihozlarni ishlatish va ta'mirlash ko'rsatkichlari, mustahkamlik parametrlari bo'yicha ishonchlilik hisobi va uni ta'minlash usullari haqida so'z yuritiladi. Hozirgi zamon mashinasozlik sanoatining rivojlanishi, uni mexanizatsiyalash, elektrlashtirish va avtomatlashtirish yo'nalishlari, jihozlarning ishonchliligini oshirish zarurati, texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlashning rejali oldini olish tizimining ahamiyati bayon etilgan.
- 3-MA'RUZA. MASHINALARNI ISHDAN CHIQISHGA SABAB BO`LUVCHI OMILLAR: Mashinalarni ishdan chiqishiga sabab bo'luvchi omillar, jumladan konstruktiv, texnologik va ishlatish omillari turlarga ajratiladi. Shuningdek, zanglash, uning turlari va bartaraf etish usullari, mexanik yeyilish turlari va ularni aniqlash usullari haqida ma'lumot beriladi.
- 4-MA'RUZA. PUXTALIK KO`RSATKICHLARINI, PUXTALIKNI OSHIRISH USULLARI: Sinash tushunchasi, puxtalikka sinashni tashkil qilish, puxtalik to'g'risida axborot to'plash kabi mavzular ko'rib chiqiladi. Shuningdek, sinash turlari, sinash jarayonini nazorat qilish, nosozliklarni hisobga olish va ularni bartaraf etish usullari haqida ma'lumot beriladi.
- 5-MA'RUZA. TEXNOLOGIK JIHOZLARNI TAMIRLASHGA TOPSHIRISH VA QABUL QILISH, HAMDA TEXNIK HOLATINI BAHOLASH: Ushbu mavzu texnik tayyorgarlik ishlari, asosiy ta'mirlash jarayonlari, ta'mirlash-texnik hujjat qog'ozlari, jihozni ta'mirlashga topshirish va qabul qilish, hamda texnik holatini baholash kabi masalalarni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, ta'mirlashning yillik va oylik reja-grafigini tuzish, jihozni ishdan chiqqandan so'ng uni qayta tiklash usullari ham tushuntiriladi.
- 6-MA'RUZA. DETALLARNI SARALASH VA ULARDAGI NUKSONLAR: Detallarni saralash va nuqsonlarni aniqlashning asosiy usullari, nuqsonlarni aniqlashning asosiy usullari, detallarda uchraydigan nuqsonlar tasnifi kabi mavzular yoritilgan. Detallarni yaroqli va yaroqsizga ajratish, ularning nuqsonlarini aniqlash va ularni bartaraf etish usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
- 7-MA'RUZA. SHESTERNYA VA YULDUZCHALARNI SOZLASH: Shesternya va yulduzchalarning umumiy ma'lumotlari, ularda uchraydigan nuqsonlar va ularni ta'mirlash usullari haqida so'z yuritiladi. Shuningdek, tishli g'ildiraklarning yeyilishi, ularni ta'mirlash, uzatmalarning ishlash sharoiti va ularga qo'yiladigan talablar haqida ma'lumot beriladi.
- 8-MA'RUZA. VAL TIPIDAGI DETALLARNI TA'MIRLASH: Aylanuvchi jism turidagi detallarning xizmat vazifasi, texnik talablar, material va zagotovkalarni olish usullari, reduktor valiga mexanik ishlov berish texnologik jarayoni, vallarda uchraydigan nuqsonlar va ularni bartaraf etish kabi mavzular ko'rib chiqiladi. Vallarni ta'mirlashda ularning egilishi, yeyilishi, rezba va moylash teshiklarining ishdan chiqishi, darz ketishlar kabi nuqsonlarni aniqlash va ularni tiklash usullari tushuntiriladi.
- 9-MA'RUZA. DETALLARNI TIKLASHDAGI MEXANIK ISHLOV BERISH: Detallarni mexanik ishlov berish yo'li bilan ta'mirlash, elektr-yoy va gazli payvandlash, metallizatsiyalash yo'li bilan ta'mirlash kabi usullar batafsil tushuntirilgan. Shuningdek, qo'shimcha detallar bilan ta'mirlash, payvandlash usullari, metall quyish usuli va ularning afzalliklari haqida ma'lumot berilgan.
- 10-MA'RUZA. AYLANUVI CHI DETALLARNI BALANSIROVKALASH: Aylanuvchi detallarni va yig'ma qismlarni muvozanatlash asoslari, dinamik muvozanatlash, sanoat mashinalaridagi barabanlar, ularni muvozanatlash (balansirovkalash) kabi mavzular ko'rib chiqiladi. Statik va dinamik muvozanatlash usullari, ularning qo'llanilish sohalari va mashinalarni muvozanatlashtirish uchun ishlatiladigan jihozlar haqida ma'lumot berilgan.
- 11-MA'RUZA. PODSHIPNIKLI BIRIKMALAR ULARNING MONTAJI VA TA'MIRI: Ajraladigan va ajralmaydigan birikmalarni ta'mirlash, tebranish podshipnikli yig'ma birikmalarni ta'mirlash kabi mavzular ko'rib chiqiladi. Rezbali va shponkali birikmalar, ularni montaj qilish va ta'mirlash usullari, podshipniklarni ta'mirlash va ularning turlari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
- 12-MA'RUZA. TA'MIRLASH VA MONTAJ ISHLARINI TASHKIL ETISH: O'rnatish ishlari uslublari, jihozni rejali-ogohlantirish ta'mirlash sistemasi, ta'mir turlari, ta'mirlash va montaj ishlarini tashkil etish va boshqarish kabi mavzular ko'rib chiqiladi. Pudrat, xo'jalik va aralash uslublar, ularning afzalliklari, ta'mirlashni tashkil qilish va boshqarishning asosiy tamoyillari tushuntirilgan.
- 13-MA'RUZA. MASHINA VA ULARNING YIG`MA BIRIKMALARINI MONTAJI: Yig`ma birikmalar, val birikmalarini ta`mirlash, rezbali birikmalar, shlitsali birikmalar kabi mavzular ko`rib chiqiladi. Mashina va uning yig`ma birikmalarini montaj qilish jarayonida detallarning yeyilishi, ularni ta`mirlash va montaj qilishda qo`llaniladigan usullar va vositalar haqida ma`lumot berilgan.