Мис(II), рух(II) ва симоб(II) ионларини пиридин асосидаги янги азореагент билан спектрофотометрик аниқлаш усулларини ишлаб чиқиш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi va avtoreferati O‘zbekiston Milliy universiteti tomonidan tayyorlangan va kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun himoya qilingan. Ishda mis(II), rux(II) va simob(II) ionlarini aniqlashning yangi, sezgir va selektiv spektrofotometrik usullari ishlab chiqilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi – shu ionlarni turli tabiiy va sanoat ob'ektlaridan aniqlash uchun yangi organik reagent asosida optimal sharoitlarni yaratishdir. Ishda reagentning fiziko-kimyoviy xossalari, metallar bilan hosil qilgan komplekslarining xususiyatlari o‘rganilgan va usullarning amaliy qo‘llanilishi ko‘rsatilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va maqsadga muvofiqligi: Dissertatsiya mavzusi hozirgi davrdagi ekologik muammolar va atrof-muhitni muhofaza qilishning dolzarbligi bilan bog‘liq. Sanoatda og‘ir metallarni aniqlash uchun tezkor, arzon va aniq usullarga bo‘lgan ehtiyoj tadqiqotning asosiy yo‘nalishi qilib olindi. Ish O‘zbekiston Respublikasining kimyo sanoatini rivojlantirish strategiyasiga hamohang ravishda amalga oshirilgan.
- Kimyoviy reaktiv va uning metall komplekslarining fiziko-kimyoviy xususiyatlari: Tadqiqotda 5-metil-(piridil-2-azo)-1,8-aminonaftol-2,4-disulfokislotaning mononatriyli tuzidan iborat yangi reaktiv sintez qilingan va uning mis(II), rux(II) va simob(II) ionlari bilan hosil qilgan komplekslarining spektral xususiyatlari, molyar massasi, barqarorlik konstantalari aniqlangan.
- Mis, rux va simob ionlarini aniqlash uchun spektrofotometrik usullarni ishlab chiqish: Ishda ushbu metallar ionlarini aniqlash uchun optimal sharoitlar (pH, konsentratsiya, reaktiv miqdori) aniqlangan va aniqlik, selektivlik, tezkorlikni oshiruvchi usullar yaratilgan. Ishlab chiqilgan usullar turli sanoat qotishmalari, tabiiy suvlar va rudalar tahlilida qo‘llanilgan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy qo‘llanilishi: Yaratilgan usullar «Muborak gazni qayta ishlash zavodi» MCHJ, «Ekspert-kriminalistika Markazi» laboratoriyalarida va ta’lim jarayonida qo‘llanilgan. Tadqiqot natijalari ushbu metallarning atrof-muhitdagi miqdorini aniqlashda muhim ahamiyat kasb etadi.