Топинамбур туганагидан инулин ва унинг карбоксиметил хосиласини олиш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi
Asosiy mavzular
- KIRISH: Oʻzbekiston Respublikasi oʻsimlik xomashyosi zahirasining katta ekanligi va ushbu oʻsimliklardan olingan dorivor vositalarning oʻziga xos xususiyatlari, kimyoviy vositalarga nisbatan kam nojoʻya taʼsir koʻrsatishi, surunkali kasalliklarni davolashda va profilaktikasida muhim rol oʻynashi taʼkidlangan. Hozirgi kunda dorivor vositalarning chetdan olib kelinishi va aholini toʻliq taʼminlanmasligi sababli, yangi xomashyo manbalarini topish va ulardan yangi dorivor preparatlar ishlab chiqarish uchun yangi kimyoviy reaktivlarni ishlab chiqarish muhim vazifa ekanligi koʻrsatib oʻtilgan. Mahalliylikni samarali qoʻllash, jumladan, topinamburning mazmuni, ozuqaviy va dorivorlik xususiyatlari, uning xalq tabobatida qoʻllanilishi, insulin va uning hosilalari hamda karboksimetilhosilalarini olish texnologiyasi va zamonaviy usullarda ularning fizik-kimyoviy xossalari oʻrganilgan.
- I-BOB. ADABIY TAHIL: Ushbu bobda topinamburning kelib chiqishi, tarkibi, mikro- va makroelementlar, vitaminlar, organik kislotalar va aminokislotalar bilan boyligi haqida maʼlumotlar berilgan. Shuningdek, topinamburning turli kasalliklarga, jumladan, qandli diabetga qarshi qoʻllanilishi, uning xossalari va qoʻshimcha mahsulotlar olish texnologiyalari oʻrganilgan. Tadqiqotda inulinning olinishi va uni hosilalari, xususan, karboksimetil inulinni olish usullari hamda ularning tuzilishi va fizik-kimyoviy xossalari tahlil qilingan.
- II-BOB XOM AShYe VA USLUBIY QISM: Ushbu bobda topinambur tuganaklaridan olingan glyukoinuvitning (kukuni) tarkibi, xossalari va undan inulinni olish texnologiyasi, xususan, uni ajratib olish va tozalash usullari batafsil bayon etilgan. Shuningdek, olingan inulinning kimyoviy tuzilishi, IR-spektroskopiya usuli bilan uning tahlili, komponentlari va xossalari haqida maʼlumotlar keltirilgan.
- III-BOB. ASOSIY QISM: Bu bobda karboksimetil inulinni (KMI) olish texnologiyasi, tajriba oʻtkazish usullari, olingan KMIning fiziko-kimyoviy xossalari, jumladan, spektroskopiya va rentgenometrik tahlillar bayon etilgan. Tadqiqot natijasida olingan KMIning kristall tuzilishi, uni mikrobga sezgirligi va taʼsiri haqida maʼlumotlar berilgan. Jumladan, KMIning turli konsentratsiyalarda mikrobga antibakterial taʼsiri aniqlangan.
- III-BOB BO'YICHA XULO SA: Ushbu bobda Oʻzbekistonda topinamburning oʻrni, uni oʻrganishning dolzarbligi va ahamiyati, shuningdek, uni kompleks oʻrganish zaruriyati haqida soʻz yuritilgan. Tadqiqot natijasida olingan inulin va uning karboksimetilhosilalarining olinish texnologiyasi, xossalari va qoʻllanilishi boʻyicha xulosalar keltirilgan. Xususan, topinamburning biologik faol qoʻshimchalar va dorivor vositalar sifatida qoʻllanilishi mumkinligi taʼkidlangan.