Шахс касб танлаши ва касбга йўналтиришнинг психологик мезонлари
Ushbu uslubiy qo'llanma Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi hamda Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti tomonidan tavsiya etilgan bo'lib, unda shaxs kasb tanlash va kasbga yoʻnaltirishning psixologik mezonlari atroflicha oʻrganilgan. Kitobda kasb tushunchasining mazmuni, kasblarni tizimlashtirish, professiografiya va uning mohiyati, shaxsning kasbiy oʻzini oʻzi anglashning mohiyati va namoyon boʻlish bosqichlari xususidagi ilmiy nazariy fikrlar keltirilgan. Ayniqsa, hozirgi kunda oʻquvchilarni ongli ravishda kasbga yoʻnaltirish ishlari dolzarb masalalardan ekanligini nazarda tutadigan boʻlsak, kasbga yoʻnaltiruvchi mutaxassislar uchun dasturil-amal boʻlib xizmat qilishi mumkin. Uslubiy qoʻllanmada oʻquvchilarni kasbga yoʻnaltirish uchun maxsus ishlab chiqilgan psixodiagnostik metodikalar majumasi berilgan. Bu esa oʻz navbati oʻquvchi-yoshlarimizni qaysi sohaga layoqatli ekanliklarini aniqlashlariga yordam beradi. Kitob bakalavr hamda magistrantlar, shuningdek, kasb, kasb tanlash, kasbga yoʻnaltirish muammosi bilan bogʻliq masalalarga qiziquvchi keng kitobxonlar ommasiga moʻljallangan.
Asosiy mavzular
- KIRISH: Mamlakatimizda olib borilayotgan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy islohotlar sharoitida kasbiy faoliyatning oʻrni va ahamiyati, mutaxassis kadrlar tayyorlashning dolzarb masalalari, ta'lim tizimining rivojlanishi va uning kelajakdagi oʻrni haqida tushuncha beriladi.
- KASB TUSHUNCHASINING PSIXOLOGIK TALQINI MOHIYATI: Kasb tushunchasi, kasbshunoslikning asosiy konseptual bosh tushunchasi sifatida ta'riflanadi. Kasbning turli ta'riflari, jumladan Ye.A.Klimov, V.G.Makushin, B.Shou kabi olimlarning fikrlari keltiriladi. Kasb va mutaxassislik tushunchalarining farqlari hamda ularning mohiyati ochib beriladi.
- KASBLARNI PSIXOLOGIK TIZIMLASH: Kasblarni tizimlashtirishning ilmiy-nazariy asoslari, uning psixologik tizimlash usullari, chet el va mahalliy olimlarning kasblarni tizimlashtirish bo'yicha ishlari, Dj.Xollandning kasblarni tizimlashtirish modeli, kasblar tasnifining turlari va ularning ahamiyati haqida ma'lumot beriladi.
- PROFESSIOGRAFIYANING MOHIYATI: Professiografiyaning mohiyati, uning asosiy tamoyillari va maqsadlari, jumladan ishchilar attestatsiyasi, yangi kasblar loyihalashtirish, mutaxassislar tanlovi, malaka oshirish kabi yo'nalishlar bo'yicha ma'lumotlar beriladi. Professiografiyada qoʻllaniladigan usullar ham bayon etiladi.
- SHAXSDA KASBIY ANGLASHNI SHAKLLANISHI: Shaxs kasbiy shakllanishining sermahsulligi va anglay olishining muhim omili uning kasbiy mehnatda ma'no topishidadir. Shaxsning kasbiy oʻzini oʻzi anglashning turli bosqichlari, uning mohiyati va ahamiyati, shaxsiy va ijtimoiy rollarni anglash hamda kasbiy tanlovni rivojlanishi masalasi chuqur tahlil qilinadi.
- SHAXS SHAKLLANISHINING TURLI BOSQICHLARIDA KASBIY OʻZLIKNI ANGLASH: Kasbiy oʻzlikni anglashning turli bosqichlari, jumladan maktabgacha bolalik, kichik maktab yoshi, oʻsmirlik davri, erta yoshlik, yoshlik, etuklik davri kabi bosqichlarda shaxsning oʻzini oʻzi anglash usullari va ularning rivojlanishi haqida ma'lumotlar beriladi.
- SHAXSDA KASBIY YOʻNALGANLIKNI PSIXODIAGNOSTIK TEKSHIRISH USULLARI: Kasbiy yoʻnalganlikni aniqlash metodikalari, jumladan Oʻquvchilarni kasbga yoʻnalganligini aniqlash metodikasi, Ye.A.Klimovning “MAS” soʻrovnomasi, M.Kubishkina tomonidan ishlab chiqilgan metodika kabi usullar bilan tanishish taqdim etiladi.
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: Ushbu uslubiy qoʻllanmani tayyorlashda foydalanilgan ilmiy-nazariy adabiyotlar ro'yxati keltirilgan.