Avtomobillarda tashish va harakat xavfsizligini tashkil etish asoslari

Ushbu kitob avtomobil transportida yuk va yo‘lovchi tashishning nazariy va amaliy asoslarini o‘rganishga bag‘ishlangan. Unda avtomobil transporti, uning ekspluatatsion xususiyatlari, marshrutlarni tashkil etish, yuk va yo‘lovchi tashish tizimlari, avtomobilь transportining ish unumi, shuningdek avtomobillarni tanlash va ularning hisob-kitobi kabi muhim masalalar chuqur yoritilgan.

Asosiy mavzular

• Umumiy tushunchalar: Avtomobil transporti vositalarining asosiy texnik-ekspluatatsion ko’rsatkichlari, ularning shuniga o’ziga hos xususiyatlari va amaliyotdagi ahamiyati: dinamikligi, yonilg’i tejamkorligi, boshqaruvchanlik, harakat turg’unligi (устойchивость движения), o’tag’onlik, sigimchanlik, mustahkamlik, harakat ravonligi, ortish-tushirish ishlariga mosligi va boshqalar. Transport vositalari tasnifi. Avtomobillar o’lchami va massa ko’rsatkichlarining chеgaraviy o’lchamlari.
• Avtomobil transporti vositalari ish sharoitlari: Avtomobil yo’llarining tasnifi. Shahar ichi yo’l aloqalarining tasnifi. Avtobus to’xtash joylari. Avtomobil yo’llari va aloqalarga qo’yiladigan talablar. Ayni talablarga rioya qilinmagan hollarda passajir tashish marshrutlarida transport vositalari harakatini to’xtatish shartlari.
• Avtomobillarda yuk tashish asoslari: Avtomobil transportida yuk tashishni tashkil etish asoslari. Yuk tushunchasi. Yuklarning xususiyatiga ko’ra tasniflanishi. Tara va uning xizmati. Taralarga qo’yiluvchi talablar. Taralar turi va ularni markirovkalash. Konteynerlar va tagliklar. Universal va maxsus konteynerlar. Konteynerlar va tagliklar turlari.Yuklarni tashish. Yuk hosil qiluvchi va yuk qabul etuvchi joy (punk)lar. Tashish hajmi va yuk oboroti. Yuk oqimi, uning epyurasi va chizmasi. Mikrohududlar va ularning hosil bo’lishi.
• Avtomobil transporti vositalarining ekspluatatsion xususiyatlari: Avtomobillardan foydalanish samaradorligi. Transport vositalari ekspluatatsion xususiyatlari. Avtomobillarni ekspluatatsiya qilish sharoitlari: transportirovkalash sharoitlari; ortish-tushirish ishlari; tashish masofasi; yo’l sharoitlari (rel’efi, tekisligi, harakat jadalligi, transport vositalarining ma’lum miqdorini o’tkaza olishi); tabiiy-iqlim sharoitlar, shu jumladan, O’zbekiston Respublikasi
• Tashishni tashkil etishning asosiy elementlari: Avtomobil transportida tashishni tashkil etish tizimlari. Yuk tashishning asosiy elementlari. Marshrutlar tizimi va haydovchi mehnatini tashkil etish. Passajir oqimi va oboroti. Shahar transporti shahobchalari. Shaharlarda avtobus ishlarining asosiy elementlari. Shahardan tashqarida passajirlarni tashish: shahar atrofi passajirlarni tashish; shaharlararo va xalqaro passajirlarni tashish. Yengil avtomobillarda passajirlarni tashish. Marshrutlar tizimi va haydovchilar mehnati.
• Avtomobil transporti vositalarining unumi: Avtomobil transport vositalarining ish unumi va ularga texnik ekspluatatsion ko’rsatkichlarining ta’siri. Avtomobillarning ish unumi va unga ta’sir etuvchi asosiy texnik ekspluatasion omillar: transport vositalari yuk ko’tarish (passajirlar sig’dira olish) qobiliyati va undan foydalanish, o’rtacha yukli qatnov masofasi; bosib o’tilgan yo’ldan samarali foydalanish koeffisienti, texnik, aloqaviy, ekspluatasion tezliklar, ortish-tushirish (chiqih-tushish) vaqtlar hamda transport vositalari ish rejimi. Transport vositalari unumiga ta’sir etuvchi asosiy texnik ekspluatasion omillarning o’zaro bog’liqligi. Aniq sharoitda ishlovchi transport vositalari unumini ifodalovchi chizma.
• Avtomobillarda yuk va passajirlar tashish asoslari: Avtomobil transportida yuk va passajirlar tashish asoslari fanidan laboratoriya ishlarini bajarishga uslubiy qo’llanma.