Separation of iodine from iodine-containing underground hydrothermal water

Ushbu tadqiqotda O'zbekistonning Surxondaryo viloyatidagi geologik konlar, xususan Kruk (Qashqadaryo artezian havzasi) hududidagi yer osti suvlarida mavjud bo'lgan yod miqdori va uning sanoat miqyosida ajratib olinishi bo'yicha ko'p yillik tajribaviy ma'lumotlar umumlashtirilgan. Tadqiqot natijalari ushbu suv manbalarining sanoat talablariga javob berishini va yod qazib olish uchun yaroqliligini tasdiqlaydi. Maqolada yodning tirik organizmlar va milliy iqtisodiyot uchun ahamiyati, jumladan, oziq-ovqat, farmatsevtika va kimyo sanoatida qo'llanilishi, shuningdek, O'zbekistonda yod tanqisligi muammosi va uni bartaraf etish yo'llari, jumladan, boy yodli yer osti suvlari istiqbollari haqida ma'lumot berilgan. Kimyoviy va fizika-kimyoviy tahlillar natijalari, suvning minerallashuvi, pH darajasi va yod konsentratsiyasining mavsumiy o'zgarishlari jadval va grafiklar orqali ko'rsatilgan. Xususan, Haudag (Kattakum-2 qudug'i) va Uchqizil (37-sonli qudug') konlaridagi suvlar yuqori yod miqdoriga ega ekanligi ta'kidlangan. Yod qazib olishning texnik-iqtisodiy jihatlari va istiqbollari ham muhokama qilingan.

Asosiy mavzular

Yodning ahamiyati va O'zbekistonda yod tanqisligi: Yod tirik organizmlar va milliy iqtisodiyot uchun muhim kimyoviy element hisoblanadi. U inson, hayvon va parrandalarning moddalar almashinuvini tartibga solishda muhim rol o'ynaydi. Shuningdek, oziq-ovqat, farmatsevtika va kimyo sanoatida keng qo'llaniladi. O'zbekistonning dengiz qirg'oqlaridan uzoqligi va yuqori harorat tufayli yod tanqisligi muammosi mavjud bo'lib, bu ko'plab kasalliklarga, xususan endemik buqoqqa olib keladi. Ushbu muammoni hal etish uchun O'zbekistonda yod qazib olish zarur.
Surxondaryo artezian havzasidagi yodli yer osti suvlari: Surxondaryo artezian havzasida 6 ta kuchli vodorod sulfidli, yodli suvlar koni aniqlangan va o'rganilgan. Ushbu suvlar neft konlari va neftli jinslar bilan bog'liq bo'lib, sanoat miqyosida yod qazib olish uchun istiqbolli manba hisoblanadi. Tadqiqotda Haudag, Uchqizil, Kokaidi va Lialmicor konlaridagi suvlarining kimyoviy tarkibi, minerallashuvi va yod konsentratsiyasi tahlil qilingan. Jumladan, Haudag konidagi "Kattakum-2" qudug'i yod miqdori va zaxiralari bo'yicha eng istiqbolli ekanligi ko'rsatilgan.
Yod qazib olish texnologiyasi va iqtisodiyoti: Mavjud ma'lumotlar Surxondaryo artezian havzasidagi yodli suvlardan yod qazib olishning sanoat jixatdan maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi. Xususan, Kruk (Qashqadaryo artezian havzasi) neft konidagi mavjud chiqindi (kovar) suvlardan yodni qazib olish texnologiyasi va iqtisodiyoti tahlil qilingan. Kuniga 2000 m³ chiqindi suvni qayta ishlanganda, 30 mg/l yod konsentratsiyasi va 80% qayta tiklash samaradorligi bilan kuniga 48 kg kristal yod olish mumkinligi hisoblangan. Bu yiliga 17,5 tonnagacha yodni tashkil etishi mumkin.