О морфологической структуре сложных фитонимов в каракалпакском языке
Ushbu maqola O'zbekistonning Nukus shahrida joylashgan Qoraqalpoq davlat universiteti dotsenti Aziz Z. Otemisov qalamiga mansub bo'lib, unda qoraqalpoq tilidagi murakkab fitonimlar, ya'ni o'simliklar nomlarining morfologik tuzilishi tahlil qilinadi. Tadqiqotda ushbu murakkab nomlarning aksariyati sintaktik usulda hosil bo'lganligi ta'kidlanadi. Muallif ushbu leksik guruhdagi murakkab nomlarning tuzilish turlarini batafsil ko'rib chiqadi va keng lingvistik ma'lumotlar bilan tasdiqlaydi. Maqola nafaqat zamonaviy qoraqalpoq lingvistikasi uchun, balki turkiy xalqlar tadqiqotlari uchun ham muhim hisoblanadi, chunki ushbu tizimni qoraqalpoq tili uchun tasvirlashga qaratilgan urinish birinchi marta amalga oshirilgan bo'lishi mumkin. Shuningdek, maqolada so'z komponentlarining leksik kategoriyalarga qarab farqlanishi aniqlashtiriladi. O'rganilgan fitonimlarning aksariyati ikki ildizni biriktirish orqali hosil bo'lganligi haqida xulosa chiqarish mumkin. Bu tadqiqot qoraqalpoq tilshunosligi uchun yangi yo'nalish ochib berishi mumkin.
Asosiy mavzular
- Qoraqalpoq tilidagi murakkab fitonimlarning morfologik tuzilishi: Maqolada qoraqalpoq tilidagi o'simlik nomlarining (fitonimlarning) murakkab tuzilishi, ularning so'z hosil qilish usullari, ayniqsa, sintaktik usul orqali hosil bo'lgan nomlarning tahlili yoritilgan. Turli leksik kategoriyalarga mansub bo'lgan komponentlarning birikishi natijasida hosil bo'lgan murakkab nomlarning turlari va ularning semantik xususiyatlari ko'rsatib berilgan.
- Sintaktik usulda hosil bo'lgan murakkab fitonimlar: Ushbu mavzu doirasida maqolada qoraqalpoq tilidagi murakkab o'simlik nomlarining aksariyati sintaktik usulda, ya'ni ikki yoki undan ortiq mustaqil so'zlarning grammatik bog'lanishsiz qo'shilishi natijasida hosil bo'lganligi ta'kidlanadi. Bunday nomlarning tuzilishi va ularning o'ziga xos xususiyatlari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
- Fitonim hosil qilishda so'z komponentlarining roli: Maqolada o'simlik nomlarini hosil qilishda qatnashuvchi so'z komponentlarining o'rni, ularning leksik kategoriyalarga qarab farqlanishi va bu birikishlarning qoraqalpoq tilidagi fitonimlar tizimini boyitishdagi ahamiyati tahlil qilingan.