Valeologiyaga kirish

Ushbu ma'ruza matni valeologiya faniga kirishni, uning asosiy tushunchalarini, predmetini, boshqa fanlar bilan aloqasini, vazifalarini, tadqiqot uslublarini va sog'lom hayot tarzini qamrab oladi. U inson salomatligini mustahkamlash, jismoniy tarbiya orqali salomatlikni saqlash va yaxshilash, shuningdek sog'lom hayot tarzi ko'nikmalarini shakllantirishga qaratilgan pedagogik faoliyatni ochib beradi. Matnda jismoniy rivojlanish, gavda tuzilishi, yurak-qon tizimi, jismoniy tayyorgarlik kabi omillar va ularning salomatlikka ta'siri ham ko'rib chiqilgan. Shuningdek, zararli odatlar va kasalliklar o'rtasidagi bog'liqlik, shaxsiy salomatlikni saqlash usullari va o'zini-o'zi tekshirish uchun savollar ham berilgan.

Asosiy mavzular

Valeologiyaga kirish: Ma'ruzada valeologiya fani umumiy madaniy va professional tayyorgarlikda jismoniy tarbiyaning ahamiyati hamda inson salomatligi haqida hozirgi zamon tushunchalari yoritilgan. Valeologiyaning asosiy tushunchalari, predmeti, boshqa fanlar bilan aloqasi, vazifalari, tadqiqot usullari va sog'lom turmush tarzi masalalari bayon etilgan.
Valeologiyaning asosiy tushunchalari: «Valeologiya» lotincha so'z bo'lib, «salomatlik», «sog'lom bo'lish» ma'nosini anglatadi. Bu atama K.I.Brexman tomonidan kiritilgan. Valeologiya inson salomatligi, uni mustahkamlash yo'llari, aniq sharoitlarda inson hayotiy faoliyatini shakllantirish va saqlash haqidagi bilimlarning fanlararo yo'nalishidir. Uning markaziy muammosi – individual salomatlikka munosabat va shaxsni rivojlantirish jarayonida salomatlik madaniyatini tarbiyalashdir.
Valeologiyaning predmeti: Valeologiya organizm tuzilishi va vazifalari, uning harakat imkoniyatlari, jismoniy holatini takomillashtirish, salomatlikni saqlash va yaxshilash, sog'lom hayot tarzi bo'yicha bilim va ko'nikmalar tizimini o'rganishga qaratilgan faoliyat sifatida ko'rib chiqiladi. U insonning jismoniy rivojlanishi haqidagi pedagogik qonunlarni tadqiq etadi va har tomonlama etuk insonni shakllantirish bo'yicha nazariya va metodikani aniqlaydi.
Valeologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi: Valeologiya anatomiya, fiziologiya, psixologiya, sotsiologiya, falsafa, matematika kabi fanlar bilan chambarchas bog'liqdir. Jismoniy tarbiyaning asosiy vazifasi – inson salomatligini saqlash va yaxshilash bo'lib, bu tibbiy-pedagogik tadqiqotlarning ob'ektidir. Salomatlikni aniqlash uchun jismoniy rivojlanish, gavda tuzilishi, yurak-qon tizimi, jismoniy tayyorgarlik kabi ko'rsatkichlar muhimdir.
Valeologiyaning vazifalari: Valeologiyaning asosiy vazifalari: inson salomatligi va sog'lik rezervlarini tadqiq etish va baholash; sog'lom hayot tarziga yo'naltirish; inson salomatligini va sog'lik rezervlarini sog'lom hayot tarziga yo'naltirish orqali saqlash va mustahkamlash. Jismoniy etuklikka erishish, salomatlikni asrash va mustahkamlash, intizom ko'nikma va odatlarini hosil qilish ham valeologiyaning muhim vazifalari jumlasidandir.
Valeologiyaning tadqiqot usullari: Valeologiyada pedagogik kuzatish, pedagogik eksperiment, ilg'or pedagogik tajribalarni o'rganish, ijtimoiy usullar (anketa, reyting), matematik statistika usullari, pedagogik g'oyalarni nazariy tahlil qilish va jismoniy rivojlanishni baholash kabi usullardan foydalaniladi. Bu usullar jismoniy ahvolni baholash va salomatlikni yaxshilashga yordam beradi.
Salomatlik va sog'lom hayot tarzi: Aholi salomatligining 40-50% hayot tarziga bog'liq. Zararli odatlar (alkogol, tamaki, noto'g'ri ovqatlanish), ko'p o'tirish, stress, atrof-muhitning iflosligi turli kasalliklarga olib kelishi mumkin. Sog'lom hayot tarzi – salomatlikning muhim bazisi hisoblanadi. Abu Ali ibn Sino salomatlikni asrashga ham katta e'tibor qaratgan.