Анализ градостроительных условий размещения зданий ханака в структуре городов Центральной Азии
Ushbu maqola O'rta Osiyo shaharlari arxitekturasi va urbanistik rivojlanishidagi muhim o'rin tutgan xonaqolar (sufiy mistiklari uchun ibodatxona va turar-joylar) haqida batafsil ma'lumot beradi. Muallif xonaqolarning paydo bo'lishi, rivojlanishi, ularning me'moriy o'ziga xosliklari, ijtimoiy va madaniy ahamiyati hamda shaharsozlikdagi o'rni masalalarini ko'rib chiqadi. Maqolada xonaqolarning ilohiyot, falsafa va madaniyat markazlari sifatida shakllanishi, turli davrlarda ularning qo'llanilishi va funksiyalarining o'zgarishi yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Xonaqa atamasining kelib chiqishi va ma'nosi: Xonaqa so'zining etimologiyasi va sufiy mistiklari uchun boshpana va ibodat joyi ma'nosida ishlatilishi tushuntiriladi.
- Xonaqolarning O'rta Osiyoda paydo bo'lishi va rivojlanishi: Xonaqolarning eng qadimgi yodgorliklari va ularning keyingi rivojlanish bosqichlari, jumladan, X-XII asrlarda «mashhad»lar yaqinida qurilishi va ularning muqaddas joylarga aylanishi haqida ma'lumot beriladi.
- Xonaqalarning me'moriy xususiyatlari va joylashuvi: Xonaqalarning shaharlar va qishloqlardagi joylashuvi, ularning nafaqat ibodat, balki ijtimoiy va madaniy markazlar sifatida shakllanishi hamda shaharsozlikdagi o'rni, jumladan, madrasalar bilan ansambl hosil qilishi haqida so'z yuritiladi.
- Sufiy tariqatlari va ularning xonaqolarga ta'siri: Turli sufiy tariqatlarining (Qodiriya, Yasaviya, Kubroviya, Naqshbandiya) yuzaga kelishi va ularning o'z xonaqolariga egaligi, bu maskanlarda sufiylar yashashi va diniy marosimlarni o'tkazishi haqida ma'lumot beriladi.
- Temuriylar davrida xonaqolarning ahamiyati: Temuriylar davrida xonaqolarning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarning yaxshilanishi natijasida yana-da keng tarqalishi, ularning xayriya maskanlari (langarxona) sifatida ham faoliyat ko'rsatishi va intellektual uchrashuvlar joyiga aylanishi bayon etiladi.