Бетон технологияси

Kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Oliy o'quv yurtlarida mutaxassislar tayyorlash uchun o'quv rejalar va dasturlar" asosida yozilgan "Beton texnologiyasi" o'quv qo'llanmasi bo'lib, unda betonlarning asosiy ma'lumotlari, turlari, xossalari, qo'llanilishi, beton qorishmalarini tayyorlash va ularga qarash usullari hamda betonning mexanik xossalari, xususan, siqilish va cho'zilishga mustahkamlik, deformatsiya xossalari, issiqlik-fizik xossalari, betonning zanglashga qarshi chidamliligi, qotish jarayoniga haroratning ta'siri, beton tarkibini loyihalash va uni nazorat qilish kabi masalalar atroflicha yoritilgan. Qolaversa, turli xil qo'shimchalar va mineral moddalar asosida olinadigan maxsus betonlar haqida ham ma'lumot berilgan. Mavzular aniq misollar bilan to'ldirilgan.

Asosiy mavzular

Beton haqida asosiy ma'lumotlar: Betonning umumiy tushunchalari, ishlatilish tarixi, klassifikatsiyasi.
Beton uchun materiallar: Bog'lovchi moddalar (portlandsement, ohakli, gipsli, magnizial, murakkab), to'ldiruvchilar (tabiiy va sun'iy, mayda va yirik), beton uchun qo'shimchalar, beton tayyorlash uchun suv.
Beton qorishmasi: Beton qorishmasining tuzilishi, reologik va texnologik xossalari, harakatchanlik va qattiqlikka ta'sir etuvchi omillar, beton qorishmasi tarkibini hisoblash.
Beton tuzilishining hosil bo'lishi: Beton tuzilishining shakllanishi, har xil sharoitlarda beton tuzilishining shakllanishi.
Betonning mustahkamligi: Betonning yuk ta'siridagi xossalari, siqilish, cho'zilish, egilishdagi mustahkamligi, mustahkamlikka ta'sir etuvchi omillar, ko'p komponentli betonlarning mustahkamligi.
Betonning deformativ xossalari: Birinchi kirishish deformatsiyasi, yuk ta'sirida deformatsiya, issiqlik ta'siridan deformatsiya.
Betonning fizik xossalari: Betonning zichligi, o'tkazuvchanligi, sovuqbardoshligi, issiqlik-fizik xossalari.
Betonning zanglash va uni oldini olish: Betonga va temirbetonga zarali muhit ta'siri, betonning zanglash natijasida emirilishi, zanglashning oldini olish choralar.
Betonning qotishiga haroratning ta'siri: Betonning qotishiga haroratning ta'siri, normal, qishki, yuqori haroratlarda qotish, issiq-nam sharoitda qotish.
Og'ir beton tarkibini loyihalash: Og'ir beton tarkibini tanlashning umumiy uslubi, mayda va yirik to'ldiruvchilar orasidagi nisbatni tanlash, beton tarkibini hisoblash tartibi, tajribaviy qorishmada tekshirish, beton tarkibini grafik va nomogramma asosida aniqlash.
Og'ir betonning turlari: Og'ir beton turlari: yig'ma temirbeton konstruksiyalari uchun beton, yuqori mustahkam beton, tez qotuvchan beton, mayda qumli beton, suv inshootlari betoni, yo'l va aerodrom qoplamalari betoni.
Mayda donali betonlar: Mayda donali betonning alohida xossalari, mayda donali beton tarkibini loyihalash, armotsementli konstruksiyalar uchun mayda donali beton, mayda donali betonning kichik modifikatsiyalari, kompozitsiyali mayda donali beton.
Yarim-go'vakli yengil betonlar: Yarim-go'vakli to'ldiruvchilar asosidagi yengil betonlar, yengil beton tarkibini loyihalash, go'vakli betonlar.
Hamma g'ovakli yengil betonlar: Hamma g'ovakli yengil betonlar, yengil beton tarkibini loyihalash, g'ovakli betonlar.
Betonning alohida turlari: Siliikatli beton, tsement-polimerli beton, polimerbetonlar, betonopolimerlar, fibrobeton, dekorativ betonlar, ikkilamchi mahsulot va sanoat chiqindilari asosidagi betonlar, arbolit, issiqbardosh beton, gips bog'lovchili betonlar, mayda g'ovakli beton, vollastonitli beton, betonning alohida turlari tarkibini hisoblash.
Maxsus betonlar: Maxsus bog'lovchi moddalar asosidagi betonlar, alohida xossalarga ega bo'lgan betonlar, yuqori sifatli betonlar.
Beton sifatini nazorat qilish: Beton va temirbeton buyumlarini ishlab chiqarishda sifat nazoratini tashkil qilish, nuzd-nazo'ruvchi (sinovsiz) usullarda sifatni nazorat qilish, mexanik usullarda sifatni nazorat qilish, fizik usullarda sifatni nazorat qilish, deformatsiyalarni nazorat qilish.
Beton texnologiyasida matematik usullarni qo'llash: Beton sifatini statistik usullari bilan boshqarish, matematik modellashtirish asoslari, beton tarkibini matematik modellashtirish asosida loyihalash.
Betonning samaradorligini oshirish: Materiallar, energiya va mehnat resurslarini tejalsh, ekologik aspektlar, beton va temirbeton buyumlarini ta'mirlash.
Beton texnologiyasini rivojlantirish yo'llari: Sement beton va kompozitlar tuzilishini boshqarish, giperplastiklovchilar, yuqori mustahkam yengil betonlar, shaffof beton.
Beton qorishmasini tayyorlash va betonga qarov o'tkazish: Beton qorishmasini tayyorlash va tashish, beton qorishmasini joylash va zichlash, beton qorishmasi va betonga qarov o'tkazish, beton ishlarini bajarishda mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi.