“Vaqt” konseptining arab va o’zbek tillaridagi qiyosiy tahlili

Ushbu tadqiqot ishi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti Sharq filologiyasi fakultetida tayyorlangan “vaqt” konseptining arab va oʻzbek tillaridagi qiyosiy tahliliga bag'ishlangan. Ishning asosiy maqsadi arab va oʻzbek tillaridagi soʻzlar va paremiologik birliklar orqali “vaqt” konseptining ifodalanish xususiyatlarini oʻrganish va qiyosiy tahlil etishdan iborat. Tadqiqotda lingvomadaniyatda konsept tushunchasi, arab va oʻzbek tillarida temporal leksika, davriy vaqt talqini, shuningdek, frazeologik va paremiologik birliklarda “vaqt” konsepti kabi mavzular chuqur o'rganilgan.

Asosiy mavzular

  • KIRISH: Mavzuning dolzarbligi, jahondagi har bir tilning oʻz tarixi, taqdiri va jamiyat hayotida tutgan oʻrni haqida umumiy maʼlumot berilgan. Ayniqsa, arab tilining qadimiy tarixi va serqirraligi ta'kidlangan. Oʻzbekistonning jahon hamjamiyatidan oʻrin egallashi uchun xorijiy tillarni, jumladan, arab tilini oʻrganish muhimligi va bu borada davlat siyosatining ahamiyati qayd etilgan. Shuningdek, Oʻzbekistonda sharq tillari, jumladan, arab tilini oʻrganishga katta eʼtibor qaratilayotgani taʼkidlangan.
  • I BOB. ARAB TILIDA VAQT KONSEPTINING NAZARIY ASPEKTLARI: Ushbu bobda lingvomadaniyatda konsept tushunchasi, uning mohiyati va ahamiyati, hamda lingvomadaniy konseptlarning oʻziga xos xususiyatlari, turlari va tadqiq yo'nalishlari haqida keng ma'lumot berilgan. Shuningdek, arab tilida “zamon, davr, vaqt” tushunchalarini ifodalovchi temporal leksika va ularning lingvistik jihatdan talqini yoritilgan.
  • II. BOB. ARAB VA OʻZBEK TILLARIDA DAVRIY VAQT TALQINI: Ushbu bobda davriy vaqt nomlarining arab va oʻzbek tillarida berilishi, ya'ni asr, yil, oy, kun, fasl kabi tushunchalarning leksik birliklari tahlil qilingan. Shuningdek, arab va oʻzbek tillaridagi frazeologik hamda paremiologik birliklarda “vaqt” konsepti va uning maʼnolari, qoʻllanilishi va tarjima usullari koʻrib chiqilgan. Xususan, maqollar va ularning tahlili orqali vaqtning qanchalik qimmatli ekanligi va undan unumli foydalanish zarurati taʼkidlangan.
  • XULOSA: Ushbu bitiruv malakaviy ishining asosiy xulosalari keltirilgan. Tadqiqot natijalariga koʻra, “vaqt” konsepti lingvomadaniyatshunoslik nuqtai nazaridan tadqiq uchun qiziqarli ekanligi, jahon tilshunosligida bu mavzu keng oʻrganilayotgani, arab va oʻzbek tillarida “vaqt” konseptining ifodalanishida oʻziga xos va farqli jihatlar mavjudligi aniqlangan.