Dizayn tariхi

Ushbu o'quv qo'llanma O'zbekiston Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi Toshkent to'qimachilik va yengil sanoat instituti «Kostyum dizayni» kafedrasi tomonidan tayyorlangan. Unda «Dizayn tarixi» fani bo'yicha 5150900 - «Dizayn» (kostyum) yo'nalishi bo'yicha bakalavrlar uchun mo'ljallangan leksiyalar kursi jamlangan. Qo'llanmada dizayn tarixining asosiy bosqichlari, jumladan, qadimiy, o'rta asrlar, kech o'rta asrlar, XIX-XX asr va zamonaviy dizaynning rivojlanishi yoritilgan. Kitobda texnik taraqqiyot, sanoat inqilobi, turli badiiy uslublar va dizayn nazariyasining shakllanishi kabi muhim mavzular ham qamrab olingan. O'zbekiston dizayn maktabi, jumladan, Toshkentning badiiy konstruktivistik uslublari ham yoritilgan.

Asosiy mavzular

Texnikani buyuk ihtirolar va kashfiyotlari tarixi: Ushbu mavzu insoniyat taraqqiyotida texnik ixtirolarning va kashfiyotlarning tarixiy ahamiyatini, jumladan, mehnat qurollari, kashfiyotlar, ixtirolarning paydo bo'lishi va rivojlanishini tushuntiradi.
Oʻrta asr xunarmandchilik: Mavzu o'rta asrlardagi xunarmandchilikning rivojlanishini, tsex birlashmalarini, manufaktura paydo bo'lishini va texnika taraqqiyotiga ta'sirini yoritadi.
Evropada sanoat inqilobi: Ushbu mavzu sanoat inqilobining boshlanishini, texnik ixtirolarning (Moki-samolet, Djenni, bug' dvigateli), sanoat ishlab chiqarishning rivojlanishiga ta'sirini va ushbu davrdagi dizayn g'oyalarini tahlil qiladi.
XIX asr oxiri. Shakllantirish yagni falsafani tug'ilishi: Mavzu XIX asr oxiridagi xalqaro ko'rgazmalarni, sanoat saroyini, Eyfel minorasini, sanoatni shakllantirish uslubiy yo'nalishlarini, muhandis uslubini va badiiy kitchni yoritadi.
XIX asr oxiri. Birinchi dizayn nazariyalari: Ushbu mavzu Zemper, Djon Ryoskin va Uilyam Morrislarning dizayn nazariyalari va «San'at va hunar» harakatini tahlil qiladi.
XX–XXI asr chegarasida Evropada yangi badiiy uslub: Mavzu XX asr oxiri va XXI asr boshlaridagi Evropada yangi badiiy uslublarning paydo bo'lishi, shakllantirish prinsiplari va uslubiy yo'nalishlarini, jumladan, Art-Nuvo, Modern uslublarini yoritadi.
Ilk amerika funksionalizmi: Ushbu mavzu Chikago maktabi, Frank Lloyd Rayt, Evropada birinchi funksionalizm g'oyalari va Verkbund, Germaniyadagi badiiy avangard yo'nalishlarini tahlil qiladi.
Evropada birinchi funktsionalizm g'oyalari: Mavzu Adolf Loos, Germaniyadagi Verkbund va Peter Bernesning AEG kompaniyasidagi badiiy uslubini tahlil qiladi.
XX asr boshida san'atda badiiy yo'nalishlar: Ushbu mavzu XX asr boshidagi badiiy yo'nalishlarni, jumladan, Abstrakt san'at, Kubizm, Futurizm, Abstraktsionizm va «De Steyl» uslubini yoritadi.
20 - 30 yy. Dizaynini birinchi maktablari. BAUXAUZ 1919-1933 y.: Mavzu 20-30 yillardagi dizayn maktablarini, BAUXAUZning tashkil topishini, pedagogik tamoyillarini va faoliyatini, jumladan, Dessauda va Berlindagi faoliyatini tahlil qiladi.
VXUTEMAS VA VXUTEIN (1920-1930): Ushbu mavzu VXUTEMAS va VXUTEINning tashkil topishini, tarixiy ma'lumotlarini, o'quv maqsadlarini va tuzilishini tushuntiradi.
Ikkinchi jahon urushdan oldingi uslubiy yo'nalishlar: Mavzu ikkinchi jahon urushidan oldingi uslubiy yo'nalishlarni, jumladan, Ziddiyatlar davri, Internatsional uslub, Art-Deko uslubi va moda sohasidagi yangiliklarni yoritadi.
Butun jahon inqirozi: Ushbu mavzu butun jahon iqtisodiy inqirozini, uning dizaynga ta'sirini, AQSHda Art-Deko va texnika hamda dizaynning aloqadorligini, so'yri Shakl va ergonomik dizaynni, dizayner mutaxassisligini tahlil qiladi.
Urushdan oldingi dizayn: Mavzu texnikani romantikasini, buyumlarni klassik mavzular bilan Shakllantirishni va dizaynni ijtimoiy va siyosiy yo'nalishlarini tahlil qiladi.
Urushdan keyngi dizayn: Ushbu mavzu urushdan keyingi dizaynning rivojlanishini, yangi materiallardan foydalanishni, dizayner mutaxassisligining rivojlanishini va «Pret-a-porte» uslubini yoritadi.
Neofunktsionalizm: Mavzu Neofunktsionalizmning asosiy tamoyillarini, Ulm oliy shakllantirish maktabini, «Yaxshi Shakl» va konstruktivizmni hamda Braun uslubini tahlil qiladi.
Postindutrial madaniyat dizayni: Ushbu mavzu postindustrial jamiyat, Moderndan Postmodernizmga o'tishni, Postmodernizmni boshlanishini va Postmodernizm baynalminal uslubi sifatida ko'rib chiqadi.
Oʻzbekiston dizayn maktabi: Mavzu O'zbekistonda badiiy konstruktivistik uslublarning rivojlanishini o'ziga xos xususiyatlarini, Dizayn va texnika aloqadorligini, Butun jahon iqtisodiy inqirozi sharoitida dizaynning o'rnini, so'yri Shaklni, ergonomik dizaynni va dizayner mutaxassisligining tashkil topishini tahlil qiladi.