Maxsus nisbiylik nazariyasi elementlari

Ushbu o'quv-uslubiy qo'llanma Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutida tayyorlangan bo'lib, unda maxsus nisbiylik nazariyasi elementlari atroflicha bayon etilgan. Qo'llanmada fizika fanining rivojlanish tarixi, Nyuton mexanikasidan maxsus nisbiylik nazariyasiga o'tish, Lorens almashtirishlari, ulardan kelib chiqqan oqibatlar (vaqtning nisbiyligi, uzunlikning qisqarishi, massa va energiya o'zaro bog'liqligi), relyativistik impuls va energiya kabi mavzular chuqur yoritilgan. Kitobda ko'plab formulalar, illyustratsiyalar va misollar keltirilgan bo'lib, talabalarning mavzuni yaxshi o'zlashtirishlari uchun qo'shimcha ma'lumotlar berilgan. Qo'llanma OTM talabalari, akademik litsey o'quvchilari va fizika bilan qiziquvchilar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

KIRISH: Ushbu bo'limda mexanika fanining rivojlanish tarixi, Eynshteynning nisbiylik nazariyasining paydo bo'lishi va uning ahamiyati haqida umumiy ma'lumot berilgan.
KATTA TEZLIKLAR MEXANIKASI: Bu bo'limda mexanikaning katta tezliklardagi qonunlari, jumladan, Galiley nisbiylik printsipi, Eynshteynning postulatlari, Lorens almashtirishlari va ularning oqibatlari batafsil ko'rib chiqiladi.
Lorens almashtirishidan kelib chiquvchi oqibatlar: Bu bo'limda "bir vaqtda" tushunchasining nisbiyligi, jism uzunligining qisqarishi va hodisalar orasidagi vaqt oralig'ining nisbiyligi kabi Eynshteyn nazariyasining muhim natijalari tushuntirilgan.
Interval: Fazo-vaqtning intervali tushunchasi va uning invariantligi haqida ma'lumot berilgan.
Tezliklar qo'shilishi va almashtirilishi: Relyativistik tezliklarni qo'shish qonuni va Lorens almashtirishlari asosida tezlik komponentlarining qanday o'zgarishi tushuntirilgan.
Relyativistik impuls: Relyativistik impuls tushunchasi, uning saqlanish qonuni va Nyuton mexanikasidan farqi ko'rib chiqiladi.
Relyativistik energiya: Relyativistik kinetik energiya, jismning tinchlikdagi energiyasi va ularning o'zaro bog'liqligi, shuningdek, relyativistik energiya va impuls orasidagi bog'liqlik tushuntirilgan.
Energiya va massa orasidagi munosabat: Eynshteynning mashhur E=mc² formulasi va uning massa bilan energiya orasidagi o'zaro bog'liqlikni ochib berishi tahlil qilingan.
Foton: Fotonning energiyasi, impulsi va ularning o'zaro munosabati haqida ma'lumot berilgan.
XULOSA: Maxsus nisbiylik nazariyasining asosiy g'oyalari va ahamiyati umumlashtirilgan.
Glossariy: Kitobda ishlatilgan asosiy terminlar va tushunchalar izohlangan.