Майда донадор аралашмалардан тайёрланадиган керамик маҳсулотларга шакл беришда штампларнинг ишчи юза қатламини ейилишга чидамлилигини ошириш
Ushbu tadqiqot
Asosiy mavzular
- Mavzuning dolzarbligi va zarurati: Zamonaviy mashinasozlik va avtomobilsozlik sanoatida detallarning sifati va xizmat muddatini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Metall yuzalarning fizik-mexanik xossalarini yaxshilash, ayniqsa, ishqalanishga chidamliligini oshirish dolzarb vazifalardan biridir. Jahonning ilg'or mamlakatlari va ilmiy-tadqiqot markazlari ushbu yo'nalishda yangi texnologiyalarni ishlab chiqishga katta e'tibor qaratmoqda. Ayniqsa, keramik materiallarni shakllantirishda ishlatiladigan shtamplarning ishchi yuzalarini kiyilga chidamliligini oshirish muhim muammo bo'lib qolmoqda. Bu muammo sababli detallarning samaradorligi pasayadi va ishlab chiqarish jarayoni to'xtab qolish ehtimoli ortadi. Shuning uchun shtamplarning ishchi yuzalarini kiyilga chidamliligini oshirish usullarini ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning asosiy maqsadi - keramik mahsulotlarni shakllantirish jarayonida ishlatiladigan shtamp plastinalarining ishchi yuzasining kiyilga chidamliligini va xizmat muddatini oshirish usullarini nazariy va amaliy asoslashdir. Bu maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilandi: 1. Kiyilga chidamliligini oshirish bo'yicha nazariy asoslarni ishlab chiqish. 2. Abraziy zarralari mavjud aralashmalarni presslash jarayonida yuzaga keladigan kuchlanishlarni aniqlash. 3. Borlangan plastinalarning mustahkam qatlamining chuqurligi va mikrosaqqatligini aniqlash. 4. Shtamp plastinalarining kiyilishiga chidamliligini aniqlash uchun plastinalarning yuza qatlamining topografiyasini qurish. 5. Abraziy kiyil sharoitida ishlaydigan plastinalarning kiyilishiga chidamliligini oshirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: 1. Difffuzion borlash usuli asosida po'lat plastinalarning yuza qatlamining kiyilga chidamliligi oshirilgan va bu nazariy asoslangan. 2. Abraziy zarralari mavjud aralashmalarni presslash jarayonida yuzaga keladigan kuchlanish holati va plastinalarning kiyilga uchraydigan qismlaridagi bosimi aniqlangan. 3. Borlangan plastinalarning mustahkamlanmagan qatlamining chuqurligi va mikrosaqqatligi aniqlangan. 4. Shtamp plastinalarining kiyilishiga chidamliligini aniqlash maqsadida plastinalar yuza qatlamining topografiyasi qurilgan. 5. Abraziy kiyil sharoitida ishlaydigan plastinalarning kiyilishiga chidamliligini oshirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Amaliy natijalar quyidagilardan iborat: 1. Abraziy zarralari mavjud keramik materiallarni presslashdagi zichlashning zo'riqish holatini baholash uchun analitik ifodalar aniqlangan. 2. Qolipdan zichlangan keramik podkladkani chiqarishda, plastinaning turli zonalariga ta'sir etadigan bosimni aniqlash usuli tavsiya etilgan. 3. Mustahkamlangan qatlam parametrlari bilan borlashdagi difffuzion to'yinish texnologik faktorlari orasidagi bog'liqlikni matematik modeli ishlab chiqilgan. 4. Plastinalarning geometrik o'zgarishlarini ko'rsatuvchi kiyil yuzasi topografiyasi tuzilgan. 5. Katalizatorlardan foydalanib plastinalarni borlash uchun kukunli aralashmaning mavjud tarkibi aniqlangan. 6. Qolip plastinalari ishchi yuzasini presslash jarayonida kiyilishiga ta'sir etuvchi texnologik faktorlar aniqlanib matematik modeli va ular uchun dasturiy ta'minoti ishlab chiqilgan.
- Tadqiqot natijalarining joriy etilishi: Tadqiqot natijalari asosida olingan ilmiy natijalar bo'yicha: 1. Abraziy zarralari saqlovchi keramik mahsulotlarga shakl berishda qo'llaniladigan press qoliplarining tez almashinuvchi plastinalariga kukunli bor tarkibli aralashma asosida yopiq konteynerlarda termik ishlov berish texnologiyasi "O'zbekiston temir yo'llari" AJ korxonasiga joriy qilingan. Bu plastinalarning ishchi yuzasining kiyilishbardoshlik chegaraviy qarshiligi 20-25%ga oshgan. 2. Keramik mahsulotlarga shakl beruvchi shtamp qoliplarini ishlab chiqarish "O'zbekiston temir yo'llari" AJ korxonasiga joriy qilingan. Bu natijada keramik mahsulotlar ishlab chiqarishdagi unumdorlik 8-12%ga ortgan. 3. Shtamplarning tez almashinuvchi plastinalariga termik ishlov berish texnologiyasi "O'zbekiston temir yo'llari" AJ korxonasiga joriy qilingan. Natijada nobob mahsulotlar miqdori 8-10% kamaygan. 4. Shtamp qoliplari plastinalarining kiyilgan qismlarini tiklash texnologiyasi "O'zbekiston temir yo'llari" AJ korxonasiga joriy qilingan. Natijada plastinalarning kiyilgan yuzasini tiklashga sarflangan vaqt 14-18%ga kamaygan.