Fizikа kursi

Ushbu o'quv qo'llanma Jizzax politexnika instituti «Radioelektronika» kafedrasi professor-o'qituvchilari tomonidan tayyorlangan bo'lib, u 18 ta ma'ruzalar matnidan iborat. Qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining «Professional oliy ta’lim Davlat Standarti» ga binoan oliy texnika ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha bakalavrlar uchun ishlab chiqilgan fizikadan 2 semestrlik o‘quv dasturining 2-semestriga moslab tuzilgan. Qo'llanmada klassik va zamonaviy fizikaning asosiy bo'limlari, jumladan, «Elektromagnetizm, optika, atom va yadro fizikasi» kabi mavzular yoritilgan.

Asosiy mavzular

Elektromagnetizm. Magnit maydoni va uning harakteristikasi.: Magnit maydoni, magnit maydonining miqdoriy harakteristikasi, magnit maydon induksiyasi, magnit maydon kuchlanganligi, magnit maydonni grafik ravishda tasvirlash, Bio-Savar-Laplas qonuni kabi mavzular tushuntirilgan. Ersted tajribasi, Amper, Faradey, Bio-Savar-Laplas qonunlarining mohiyati va ahamiyati bayon etilgan.
Magnit maydonining ta’sirlari.: Magnit maydonining tokli o‘tkazgichga ta’siri, Amper qonuni, Chap qo‘l qoidasi, parallel toklarning o‘zaro ta’siri, Lorens kuchi, Xoll effekti kabi mavzular yoritilgan.
Moddalarning magnit xossalari: Moddalarning magnitlanishi, diamagnitizm, paramagnitizm, ferromagnetiklar va ferromagnetizmning tabiati kabi mavzular tushuntirilgan.
Elektromagnit induksiya: Elektromagnit induksiya hodisasi, Faradey tajribalari, Lens qoidasi, Induksiya elektr yurituvchi kuchi, Faradey qonuni, o‘zinduksiya xodisasi, g‘altak induktivligi kabi mavzular bayon etilgan.
Transformator va uning ishlash prinsipi: O‘zaro induksiya hodisasi, magnit maydon energiyasi, uyurmaviy toklar, Fuko toki, transformatorning tuzilishi, ishlash prinsipi va qo‘llanilish sohasi kabi mavzular yoritilgan.
Elektromagnit tebranish: Elektromagnit tebranish, tebranish konturi, Tomson formulasi, so‘nmas tebranish, lampali generator, o‘zgaruvchan tok va zanjiridagi qarshiliklar kabi mavzular tushuntirilgan.
Mexanik tebranish: Mexanik tebranish, garmonik tebranish, mayatniklar, so‘nuvchi va majburiy tebranish, rezonans hodisasi kabi mavzular yoritilgan.
Mexanik va elektromagnit to‘lqinlar: Mexanik to‘lqin, ko‘ndalang va bo‘ylama to‘lqinlar, tovush to‘lqinlari, elektromagnit to‘lqin, Maksvell tenglamasi kabi mavzular bayon etilgan.
Optika. Geometrik optika. Fotometriya: Optika, geometrik optika va uning qonunlari, yorug‘lik tezligi, fotometriya, yorug‘lik oqimi, yorug‘lik kuchi, yoritilganlik kabi mavzular tushuntirilgan.
Yorug‘lik interferensiyasi. Yorug‘lik difraksiyasi: Yorug‘likning korpuskulyar va to‘lqin tabiati, interferensiya, kogerentlik, interferension manzara, difraksiya hodisasi, Nyuton xalqalari, interferometrlar kabi mavzular yoritilgan.
Yorug‘likning qutblanishi. Yorug‘lik dispersiyasi: Tabiiy va qutblangan yorug‘lik, yorug‘likni qutblanishi, Malyus qonuni, dispersiya hodisasi, yorug‘likning moddalarda yutilishi, spektrlar, normal va anomal dispersiya kabi mavzular tushuntirilgan.
Issiqlik nurlanishi. Kirxgof qonunlari. Stefan Bolsman va Vin qonunlari: Issiqlik nurlanishi, Kirxgof qonunlari, Stefan Bolsman va Vin qonunlari, Reley-Jins formulasi kabi mavzular bayon etilgan.
Yorug‘likning Kvant xususiyatlari fotoeffekt. Yorug‘likning bosimi.Kompton effekti. Foton impulsi va massasi: Yorug‘likning kvant xususiyatlari, fotoeffekt hodisasi, fotoeffekt qonunlari, yorug‘lik bosimi, Kompton effekti, foton impulsi va massasi kabi mavzular tushuntirilgan.
Elektron dualizmi. De-Broyl to‘lqin uzunligi. Elektron difraksiyasi. Geyzenberg noaniqlik munosobati: Elektron dualizmi, De-Broyl to‘lqin uzunligi, elektron difraksiyasi, Geyzenberg noaniqlik munosobati kabi mavzular bayon etilgan.
Atom tuzilishi. Rezerford tajribasi. Bor postulatlari: Atom modellari, Rezerford tajribasi, atomning planetar modeli, Bor postulatlari, atom yadrosining tuzilishi va uning xarakterlovchi asosiy kattaliklari kabi mavzular tushuntirilgan.
Rentgen nurlari. Mozli formulasi. Rentgen nuri difraksiyasi: Rentgen nurlarining tabiati, Mozli formulasi, rentgen nuri difraksiyasi, Vulf-Bregg sharti va rentgenodefektoskopiya kabi mavzular bayon etilgan.
Massa atom birligi. Atom yadrosi. Radioaktivlik. Yemirilish qonunlari: Massa atom birligi, atom yadrosining tuzilishi, radioaktivlik hodisasi, yadroviy kuchlar, bog‘lanish energiyasi, yemirilish qonunlari kabi mavzular tushuntirilgan.
Yadro reaksiyalari. Zanjir yadro reaksiyasi. Termoyadroviy reaksiyalar: Yadro reaksiyalari, zanjir yadro reaksiyasi, termoyadroviy reaksiyalar, vodorod bombasi kabi mavzular bayon etilgan.
Zaryadlangan zarralarni moddalardan o‘tishi va yutilishi ularni qayd qilish usullari. Kosmik nurlar: Zaryadlangan zarralarni moddalarda o‘tishi va yutilishi, ularni qayd qilish usullari (sintillyasion sanog‘ich, Geyger sanog‘ichi, Vilson kamerasi, pufakli kamera, fotoemulsiya usuli), kosmik nurlar va elementar zarralar haqida ma’lumotlar berilgan.