Ўсмир ёшдаги болаларда сурункали ноинфекцион касалликлар шаклланишининг хусусиятлари, уларни ташхислаш ва даволашга ёндашишни такомиллаштириш йўллари

Ushbu doktorlik dissertatsiyasi (DSc) oʻsmir yoshdagi bolalarda surunkali, noinfeksion kasalliklarning shakllanishi, ularning diagnostikasi va davolash yondashuvlarini takomillashtirishga bagʻishlangan. Tadqiqotda Oʻzbekiston sharoitida oʻsmirlarda aniqlangan asosiy xavf omillari, kasalliklar tarqalishi, genetik markerlarning roli va ularning salomatlikka taʼsiri tahlil qilingan. Xavf omillarini aniqlash va ularni kamaytirish boʻyicha dasturlar, shu jumladan, kompyuter dasturlari va tavsiyalar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari asosida oʻsmirlarda surunkali noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash boʻyicha samarali usullar taklif etilgan.

Asosiy mavzular

Oʻsmirlarda surunkali noinfeksion kasalliklarning shakllanishi va rivojlanish xavfi: Tadqiqotda oʻsmirlarda aterogen massalar, notoʻgʻri ovqatlanish, jismoniy faollikning pastligi, chekish, spirtli ichimliklar isteʼmoli kabi surunkali noinfeksion kasalliklarning (SNIK) shakllanishiga olib keluvchi asosiy xavf omillari aniqlangan. Ushbu omillarning tarqalishi, ayniqsa, shahar va qishloq joylarida yashovchi oʻsmirlarda qanday farqlanishi ham koʻrsatib berilgan.
Genetik markerlar va SNIK oʻrtasidagi bogʻliqlik: Dissertatsiyada semizlik, arterial gipertenziya, qandli diabet va bronxial astma kabi kasalliklarning rivojlanishida individual genetik moyilliklarning roli oʻrganilgan. AGTM235T, IL-6, TNF-A va FTO genlarining polimorfizmlari bilan SNIK oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqlashga qaratilgan tadqiqotlar natijalari keltirilgan.
Oʻsmirlarda SNIK diagnostikasi va davolash yondashuvlarini takomillashtirish: Tadqiqotda oʻsmirlarda SNIKni erta aniqlash va davolash boʻyicha yangi yondashuvlar taklif etilgan. Xavf omillariga asoslangan prognozlovchi matrisalar, kompyuter dasturlari va sogʻlom turmush tarzini targʻib qilishga qaratilgan usullar ishlab chiqilgan. Shuningdek, jismoniy faollik va toʻgʻri ovqatlanishning SNIKni oldini olishdagi ahamiyati taʼkidlangan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ushbu tadqiqot Oʻzbekiston sharoitida oʻsmirlarda SNIKni oldini olish va davolash boʻyicha ilmiy jihatdan asoslangan va amaliy ahamiyatga ega boʻlgan yangi yondashuvlarni taklif etadi. Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan tavsiyalar Birlamchi tibbiy-sanitariya yordami shifokorlari uchun muhim qoʻllanma boʻlib xizmat qiladi.