Задания по начертательной геометрии и инженерной графике
Ushbu o'quv qo'llanmasi muhandislik grafikasi va chizmachilik geometriyasi asoslari bo'yicha talabalar uchun mo'ljallangan. Unda geometrik jismlarni proyeksiya qilish, kesishmalarini aniqlash, detallarning turli xil ko'rinishlarini chizish va ularning amaliy mashqlarini bajarish uchun zarur bo'lgan nazariy va amaliy bilimlar tizimli ravishda bayon etilgan. Qo'llanmada har bir mavzu bo'yicha batafsil tushuntirishlar, misollar, hamda mustaqil ishlash uchun mashqlar keltirilgan. Kitob Omskdagi SibADI nashriyoti tomonidan chop etilgan.
Asosiy mavzular
- Positsion va metrik masalalar: Bu mavzuda nuqtalar, to'g'ri chiziqlar va tekisliklarning o'zaro vaziyatini aniqlash, ularning proyeksiyalarini qurish va metrik xarakteristikalarini (masofalar, burchaklar) topish usullari ko'rsatib berilgan. Turli geometrik jismlarning proyeksiyalari va ularning o'zaro munosabatlari o'rganiladi.
- Ko'rinishlarni qurish: Mavzu detallarning turli ko'rinishlarini (asosiy, qo'shimcha, mahalliy) qurish qoidalarini o'z ichiga oladi. GOST standartlariga muvofiq ravishda detallarning aksometrik tasvirlari asosida o'q kesimlari va o'lchamlarni to'g'ri qo'yish o'rgatiladi.
- Proyeksiyalovchi tekislik bilan sirt kesishmasi: Bu bo'limda proyeksiyalovchi tekislik yordamida turli sirtlarning (shar, konus, silindr, torus) kesishmalarini aniqlash usullari ko'rsatilgan. Xususan, qiyin sirtlarning kesishmalarini topishda qo'shimcha tekisliklar yoki yoysimon vositalardan foydalanish tushuntiriladi.
- Oddiy kesimlar: Mavzuda detallarning ichki tuzilishini ko'rsatish uchun qo'llaniladigan oddiy kesimlar turlari va ularni chizish qoidalari bayon etilgan. Gost standartlariga mos ravishda kesim chiziqlari, o'qlar va o'lchamlarni to'g'ri qo'yishga urg'u berilgan.
- Murakkab kesimlar: Bu mavzu bir nechta tekisliklar bilan bajariladigan murakkab kesimlar (stupenchatiy, lomaniy) turlarini o'rganishga bag'ishlangan. Detallarning murakkab shakllariga ega bo'lgan qismlarini to'g'ri tasvirlash usullari ko'rsatib berilgan.
- Seçkeniya (Kesimlar): Mavzuya detallarning ichki tuzilishini ko'rsatuvchi kesimlar va ularning turlari (olib tashlanadigan, joylashtirilgan, maxfiy) hamda ularni chizishning asosiy qoidalari kiritilgan. Har xil turdagi kesimlar orqali detallarning shakli va o'lchamlarini aniq ifodalash o'rgatiladi.
- Sirtlarning kesishmasi (tekis vositachi): Ushbu mavzu ikkita sirtning kesishmasini aniqlashga qaratilgan. Bunda tekis vositachidan (tekislikdan) foydalangan holda kesishish chiziqlarini qurish usullari ko'rsatilgan. Misollar va jadvallar orqali turli xil sirtlarning kesishmasi aniqlanadi.
- Sirtlarning kesishmasi (sferik vositachi): Mavzu sirtlarning kesishmasini aniqlashda sferik vositachilardan foydalanishga bag'ishlangan. Ayniqsa, aylanma va siklik sirtlarning kesishmalarini topishda konsentrik sferalar usuli qo'llaniladi. Turli radiusi va o'qi bo'yicha joylashgan sirtlar kesishmasi o'rganiladi.