Orgаnik kimyo

Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti tomonidan tayyorlangan ushbu "Organik kimyo" fanidan oʻquv uslubiy majmua Oʻrta Osiyo va MDH davlatlarining oliy taʼlim muassasalari, farmatsiya fakultetlari talabalari uchun moʻljallangan boʻlib, organik kimyo fanining nazariy va amaliy koʻnikmalarini shakllantirishga qaratilgan. Kitobda organik birikmalarning tuzilishi, nomenklaturasi, izomeriyasi, fazoviy tuzilishi, kimyoviy xossalari, olinish usullari hamda ularning tibbiyot va sanoatdagi ahamiyati haqida keng qamrovli maʼlumotlar berilgan. Har bir mavzu oxirida mustaqil taʼlim topshiriqlari, savollar, testlar va amaliy mashgʻulotlar keltirilgan.

Asosiy mavzular

Organik kimyo predmeti. Organik birikmalarning tuzilishi, izomeriyasi, kimyoviy bog`lar: Ushbu mavzu organik kimyo fanining predmeti, Buterlovning tuzilish nazariyasi, kimyoviy bog`lar, kovalent bog’ning xarakteristikasi, induktiv va mezomer effektlar, organik birikmalarning tuzilish asoslari, fazoviy izomerlar kabilar haqida ma'lumot beradi.
Alifatik (to’yingan va to`yinmagan) uglevodorodlar: Ushbu mavzu uglevodorodlar tasnifi, to’yingan uglevodorodlar (alkanlar) va to’yinmagan uglevodorodlar (alkеnlar, alkadiеnlаr, alkinlar) haqida ma'lumot beradi.
Aromatik birikmalar – benzol va uning gomologlari: Ushbu mavzu aromatiklik mezonlari, Xyukkеl qoidasi, aromatik yadroga elektrofil o’rin olish reaksiyalari, benzin va uning gomologlarining nitrolash, sulfolash, galogenlash, alkilash va atsillash reaksiyalari, ularning mexanizmlari haqida ma'lumot beradi.
Organik galogen birikmalar: nukleofil o’rin olish va eliminirlanish reaksiyalari: Ushbu mavzu organik galogen birikmalarning tasnifi, olinish usullari, nukleofil o’rin olish va eliminirlanish reaksiyalari, ularning mexanizmlari haqida ma'lumot beradi.
Gidroksil guruh saqlagan birikmalar – spirtlar, fenollar: Ushbu mavzu organik birikmalarning kislota va asosli xossalari, spirtlar va fenollarning olinishi, kimyoviy xossalari va ularning amaliyotda ishlatilishi haqida ma'lumot beradi.
Karbonil birikmalar – aldegid va ketonlar: nukleofil birikish va kondensatlanish reaksiyalari: Ushbu mavzu okso-guruhning tuzilishi, aldegid va ketonlarning nomlanishi, olinishi, kimyoviy xossalari, kondensatlanish va reaksiyalar haqida ma'lumot beradi.
Karbon kislotalar: nukleofil o’rin olish va radikal bo’yicha reaksiyalari: Ushbu mavzu karbon kislotalarning turlari, nomlanishi, olinish usullari, tuzilishi va kimyoviy xossalari, jumladan, mоnokarbоn, dikarbоn va polikarbоn kislotalarning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Alifatik va aromatik aminlar. Aminlarning asosligi, anilinni xossalari: Ushbu mavzu aminlarning tuzilishi, asosli va nukleofil xossalari, alkilash va atsillash reaksiyalari, Shiff asoslarining hosil bo’lishi haqida ma'lumot beradi.
Diazo- va azobirikmalar: Ushbu mavzu diazo va azobirikmalarning tuzilishi, olinish usullari, kimyoviy xossalari, diazo-, azo birikmalarning reaksiyalari hamda ularning qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi.
Oksi-, amino va fenolokislotalarning reaksion qobiliyati: Ushbu mavzu oksikislotalarning tuzilishi, izomeriyasi, reaksion qobiliyati, shuningdek, fenolokislotalarning xossalari va aminokislotalarning tuzilishi va xossalari haqida ma'lumot beradi.
Besh a’zoli bitta geteroatom tutgan geterohalqali birikmalar: Ushbu mavzu besh a'zoli geterohalqali birikmalarning tuzilishi, olinish usullari va kimyoviy xossalari, jumladan, furan, pirrol va tiofenlarning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Besh a’zoli ikkita geteroatom tutgan geterohalqali birikmalar: Ushbu mavzu besh a'zoli ikkita geteroatomli geterohalqali birikmalarning tuzilishi, olinish usullari, kimyoviy xossalari, jumladan, antipirin, amidopirin va analginlarning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Bittа azot tutgаn olti а’zоli geterohalqali birikmalar: Ushbu mavzu olti a'zoli bitta azot saqlagan geterohalqali birikmalarning tuzilishi, xossalari, jumladan, piridin va xinolinlarning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Ikkitа azot tutgаn olti а’zоli va kondеnsirlаngаn geterohalqali birikmalar: Ushbu mavzu olti a'zoli ikkita azot saqlagan va kondensirlangan geterohalqali birikmalarning tuzilishi, xossalari, jumladan, barbiturat va siydik kislotalarning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Geterohalqali birikmalar: Ushbu mavzu geterohalqali birikmalarning tuzilishi, olinish usullari va kimyoviy xossalari haqida ma'lumot beradi.
Uglevodlar. Monosaxaridlar. Glyukozaning xossalari: Ushbu mavzu uglevodlarning tasnifi, monosaxaridlarning tuzilishi, izomeriyasi, D,L-stereokimyoviy qatorlar, tautomeriyasi va reaksion qobiliyati haqida ma'lumot beradi.
Uglevodlar: Oligo- va polisaxaridlar: Ushbu mavzu disaxaridlar va polisaxaridlarning tasnifi, xossalari, jumladan, laktoza, saxaroza, kraxmal va sellyulozaning xossalari haqida ma'lumot beradi.
Lipidlar: Ushbu mavzu lipidlarning tasnifi, tuzilishi, kimyoviy xossalari va ularning biologik ahamiyati haqida ma'lumot beradi.