Orgаnik kimyo

O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti O'RTAGA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI TOSHKENT FARMASEVTIKA INSTITUTI ORGANIK VA BIOLOGIK KIMYO KAFEDRASI BIOLOGIK KIMYO VA MOLEKULYAR BIOLOGIYA FANIDAN O'QUV- USLUBIY MAJMUA Toshkent -2020.

Asosiy mavzular

  • Aminokislotalar. Peptidlar.Oqsillar.Oqsillarning biologik vazifalari.: Oqsillar va aminokislotalar biokimyosi. Oqsillarni to'qimalardan va biologik suyuqliklardan ajratib olish. Oqsillarning fizik-kimyoviy xossalari. Oqsillarni ajratish va tozalash usullari. Fermentlarning struktura funktsional tuzilishi va ta`sir etish mexanizmlari. Fermentlar faolligini miqdoriy aniqlash. Fermentativ reaktsiyalar kinetikasi. Fermentlar faolligiga ta`sir etuvchi omillari. Nukleotidlar va nuklein kislotalar. Nukleoproteinlarning kislotali gidrolizi va ular tarkibini aniqlash. Oqsil metabolizmi. DNK va RNK miqdorini aniqlash usullari. Bioenergetika va metabolism. Krebs sikli fermentlari faolligini aniqlash. Nafas olish zanjiri strukturasi va funktsiyasi.Oksidlanishli fosforlanish mexanizmi. Sitoxromoksidaza faolligini aniqlash. Energiyani anaerob hosil bo`lishi. Uglevodlarning anaerob parchalanishida hosil bo‘lgan sut kislotani aniqlash. Qonda va siydikda glyukozani aniqlash usullari. To`qima lipolizi. Lipidlarning oraliq almashinuvi. Lipoproteidlar almashinuvi. Pankreatik lipaza faolligiga o`t kislotalarining ta’siri. Oqsillar va aminokislotalar almashinuvi. Oshqozon shirasini analiz qilish. Murakkab oqsillar almashinuvi. Qon zardobi va siydikda mochevina miqdorini kolorimetrik aniqlash. Gormonlar va gormonsimon moddalar haqida tushuncha. Me’da osti bezi gormoni – insulinga xos reaktsiyalar. Metabolizmni gormonal boshqarilishi.Gormonlarga sifat reaktsiyalar. Suvda eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar. Yog`da eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar.
  • Fermentlar biokimyoviy jarayonlarning asosiy ishtirokchisi sifatida. Fermentlar faolligini miqdoriy aniqlash.: Fermentlar haqida tushuncha. Fermentlar va ferment bo'lmagan anorganik katalizatorlarning o'xshashlik va farqlari nimalardan iborat? Oddiy va murakkab fermentlar. Fermentlarning faol va allosterik markazlari qanday tuzilgan? Fermentlar ta'sirining o'ziga xosligi. Fisher va Koshlend gipotezalari. Fermentlar faolligini aniqlash mumkin. Fermentlar ta'sirini boshqarish usullari. Fermentlar faolligining allosterik boshqarilishi. Allosterik aktivatorlar va ingibitorlar, ularning ta'sir etish mexanizmi.
  • Nukleotidlar va nuklein kislotalar. Oqsillar metabolizmi.: Nuklein kislotalarning tuzilishi va vazifalari. DNK va RNK miqdorini aniqlash usullari. Nuklein kislotalarning tarkibiy qismlari. Polinukleotidlarning gidroliz sxemasi. DNK va RNK ning birlamchi tuzilishi. DNK ning qo‘shaloq spiralini mustahkamlovchi bog‘larning turlari. DNK ning ikkilamchi tuzilishi, uning tavsifi. DNKning uchlamchi tuzilishi, xromatindagi struktura tuzilishi. Nukleosomalar, ularning tuzilishlari. RNK ning ikkilamchi tuzilishi. Hujayralarda genetik axborotni qayta ishlab chiqarish va uzatish, bu jarayonlarda DNK ning roli. Replikatsiya, uning mexanizmi va biologik ahamiyati. Genetik axborotni ko`chirish turlari. DNK ga bog`liq RNK sintezi. RNK protsessingi. Oqsil sintezi bosqichining umumiy ketma-ketligi. Transkripsiya haqida tushuncha, uning mexanizmi va ahamiyati. Transkripsiyaning qaytaruvchanligi. Transkripsiyaning zarur komponentlari. Oqsil biosintezida tRNK ning hosil bo‘lishi: aminoatsil-tRNK-sintetazaning substratli o‘ziga xosligi, kodon-antikodon. Oqsil biosintezida mRNKning roli. Ribosomalarning funksional sikli. Poliribosomalar.
  • Bioenergetika va metabolism. Limon sikli.: Hujayraning energetik imkoniyatlari. Ularning tavsifi. To‘qimalarning energiyaga boy manbalardan energiya ajratish bosqichlari va ularning tavsifi. Biologik oksidlanish, uning tavsifi. Substratlarning oksidlovchi-qaytaruvchi juftlari - elektronlarning donorlari va akseptorlari haqida tushuncha. Standart oksidlovchi-qaytaruvchi yoki redoks- potensial, uning ifodasi. Biologik oksidlanishning tavsifi uchun redoks potensiallar miqdorining ahamiyati. Substratlarning oksidlanishida qatnashuvchi degidrogenazalarning turlari. Substratlarni mitoxondriya fermentlari bilan oksidlanish mexanizmi va vodorodning hosil bo‘lishi. Piruvatning piruvatdegidrogenaza poliferment kompleksi bilan oksidlanishi. Piruvatdegidrogenaza kompleksining tuzilishi va mazkur kompleks fermentlar bilan piruvatni oksidlanishidagi mahsulotlarning taqdiri. Krebs sikli fermentlari sistemasi nafas olish zanjiri uchun vodorod generatori sifatida. Krebs siklining ayrim reaksiyalari, ularning tavsifi va qaytarilishi. Krebs siklining biokimyoviy vazifalari. Nafas olish zanjiriga kofermentlar — ko‘chiruvchilar bilan bog‘langan ichki mitoxondrial vodorodning kelish yo‘llari. Nafas olish zanjiri bo‘yicha tashuvchi redoks — potensiallarning miqdori va proton — elektronlarning ko‘chirishda erkin energiyaning pog‘onali o‘zgarishi. Oksidlanishli fosforlanish to‘g‘risida tushunchalar. Nafas olish zanjirida elektron va protonlarning vodoroddan kislorodga tashishda energiyaning chiqishi. Fosforlanish nuqtalarining lokalizatsiyasi. Nafas olish va fosforlanishning tutashganligi mexanizmi. Farazgo‘yliklar: tutash kimyoviy, mexaniq kimyoviy, xemiosmotik. Nafas olish va fosforlanishning tutashuvida protonli potensialning roli. (H ionlarining elektrokimyoviy gradiengi). Nafas olish zanjirida protonli potensial hosil bo‘lish uchun nafas olish zanjiri ko‘ndalang joylashishining ahamiyati. Fosforlanish mexanizmi. Protonli ATF-sinetazaning tuzilishi va vazifalari. Protonli sikllarning qaytarilish qobiliyati. Nafas olish zanjirida fosforlanmaydigan (erkin) oksidlanish va mitoxondriyaning issiqlik hosil qilishi.
  • Uglevodlar va glikobiologiya. Glikoliz, glyukoneogenez va pentozofosfatli yo`l.: Energiyani anaerob hosil bo‘lishi.Glikoliz va uning biologik ahamiyati. Uglevodlardan energiya xosil bo‘lishining anaerob mexanizmi. Glikolizning ayrim reaksiyalari: reaksiyalarni katalizlovchi fermentlar tavsifi. Glikolitik oksidlanish reduksiyalanish va substratli fosforlanish. Glikolizning energetik balansi va biologik vazifalari. Glikolizda 2,3-difosfoglitseratning hosil bo‘lishi va ahamiyati. Glyukozani aerob va anaerob oksidlanishining solishtirma energetikasi. Glyukoneogenez, glikolizning qaygarilmaydigan bosqichini aylanib o‘tadigan reaksiyalar. Glyukoneogenezning biologik vazifasi. Uglevodlarning hazm bo‘lishi, glikolizning energetik balansi va biologik vazifalari. Organizmda utlevodlarning o‘zgarish yo‘llari. Uglevodlar metobalizmida glyukoza–6-fosfatning asosiy roli. Pentozofosfatli shuntning glikoliz bilan o‘xshashligi va farqi. Pentozofosfatli shuntning biologik funksiyasi va uning mahsulotlaridan boshqa kimyoviy jarayonlarda foydalanishi. Uglevodlarning sintez qilinish yo‘llari. Glikogenni sintezi, uning mexanizmi va boshqarilishi. Boshqa polisaxaridlarni sintez qilish mumkin bo‘lgan yo‘llari. Qondagi glyukoza darajasini boshqarilishida uglevodlarning har xil almashinuvi yo‘llarining roli. Glikogenni gidrolitik va fosforolitik parchalanishi. Fosforilazalarning faollanish mexanizmlari.
  • Lipidlar metabolizmi. Biologik membrana va transport.: Lipidlarning hazm bo‘lish mexanizmi. O`t suyuqligi va uning yog`larning hazm bo`lishidagi vazifalari. Fosfolipidlarning hazm ovqat hazm qilish yo`llarida o`zgarishi. Yog` kislotalarning ichak devorida so`rilishi. Resintez. Yog`larning qon va limfada tashilishi. To‘qima lipolizi va glitserin hamda yog‘ kislotalarining oksidlanishi. Yog‘ kislotalarning faollanishi. Toq sondagi uglerodi va juft sondagi uglerodi bo‘lgan yog‘ kislotalarning oksidlanishi. Yog‘ kislotalarining energetikasi va biologik ahamiyati. Yog` kislotalarning yog` kislota poliferment kompleksida sintezlanish jarayonining qisqacha tavsifi. Bu jarayonda NADF. N2 ning roli va uning hosil bo‘lish manbalari. Neytral yog‘lar va fosfatidlarning sintezi haqida tushuncha, bosqichlari. Keton tanachalari biosintezi. Atsetoatsetat, β-gidroksibutirat va atseton sintezi. Keton tanachalari biosintezi. Atsetoatsetat, β-gidroksibutirat va atseton sintezi. Xolesterinning biosintezi. Bu jarayonlarda betta gidroksi — betta metil glutaril KoA ning roli. Xolesterinning boshqa birikmalar sintezidagi ishtiroki. Biologik membranalarning fundamental xossalari. Lipid qavat – biomembranalarning asosiy struktura elementi. Membranalarning integral oqsillari.
  • Oqsillar va aminokislotalar almashinuvi. Siydikchilni hosil bo`lishi.: Oqsillar va aminokislotalar almashinuvi. Erkin aminokislotalar fondi, ularning hosil bo‘lish manbalari va hujayralarda foydalanilishi. Transaminlanish va uning biologik ahamiyati. Oksidlanishli dezaminlanish, ammiakni zararsizlantirish yo‘llari. Ammiakning taqdiri va uning neytrallanish usullari. Mochevina hosil bo‘lish mexanizmi. Aminokislotalarning dekarboksillanishi va biogen aminlarning hosil bo‘lishi. Biogen aminlarning organizmdagi roli. Aminokislotalarning azotsiz qoldiqlarini o‘zgarish yo‘llari.
  • Metabolizmni gormonal boshqarilishi.Oqsil, yog` va uglevodlar almashinuvining o`zaro bog`liqligi .: Gormonlar va gormonsimon moddalar haqida tushuncha, ularning ta’sir etish mexanizmlari. Gormonlarning moddalar almashinuvidagi o`rni va ta′sir etish mexanizmlarini tushuntirish.Gormonlarga sifat reaktsiyalarini o`tkazish. Me’da osti bezi gormoni – insulinga xos reaktsiyalar. Qalqonsimon bez gormonlari. Yodtironinlar va kal’sitonin. Yodtironinlarning biosintezi va ularning tireotrop gormon bilan o‘zaro bog‘liqligi. Yodtironinlarning biologik vazifalari va ta’sir etish mexanizmlari. Qalqonsimon bez funksiyasi buzilishining asosiy ko‘rinishlari. Qalqonsimon oldi bezlarining gormonlari. Paratgormon va uning ka’siy va fosfor almashinuvini boshqarilishida kalsitonin bilan o‘zaro bog‘lanishi. Qalkonsimon bez oldi bezlari vazifasining buzilishi va uning belgilari. Oshqozon osti bezlari. Proinsulin va insulin, glyukogon hamda ularning hosil bo‘lish joylari. Insulinning qondagi shakllari va insulin sezuvchan to‘qimalar haqida tushuncha. Insulin va glyukogonni modda almashinuviga boshkaruvchi ta’sir etish mexanizmi. Insulin preparatlari va ularning qo‘llanilishi. Buyrak usti bezlarining gormonlari. Buyrak usti bezining mag‘iz qismi gormonlari. Buyrak usti bezi po‘st qismi gormonlari, tuzilishi, modda almashinuviga ta’siri. YOt moddalarga yuqori sezuvchanlikni rivojlanishida buyrak usti bezi po‘st qismi gormonlarining ahamiyati, jinsiy bez gormonlari. Androgenlar, ularning faol shaklining hosil bo‘lishi va biologik roli. Jinsiy gormonlarning ayrim to‘qimalarga tanlab ta’sir etish mexanizmi. Anabolik steroidlar — yuqori darajada faol farmakopreparatlar sifatida. Gipofiz va gipotalamus. Gipofizning tropli gormonlari va ularning periferik bezlar vazifalarini boshqarishdagi ahamiyati.
  • Vitaminlar biokimyosi.Yog`da va suvda eriydigan vitaminlar metabolizmi.: Vitaminlar metabolizmi va biologik funktsiyasini o`rganish. B guruh vitaminlariga sifat reaktsiyalarini o`tkazish. Vitaminlar almashinuvining buzilishi sabablari. Ayrim vitaminlarning biokimyoviy vazifalarini tavsifi. Suvda eriydigan vitaminlar. Yog`da eriydigan vitaminlar. Vitaminlarga xos reaktsiyalar.
  • To`qima lipolizi. Lipidlarning oraliq almashinuvi.: Lipidlarning to`qimalarda va hazm yo`llarida parchalanishi to`g`risida bilsh. Yog`larni emulsiya holatiga o`tkazishni va o`t kislotalariga xos reaktsiyalarni o`tkazishni bilish, yog` tаrkibidаgi to`yinmаgаn yog` kislоtаlаrini aniqlash. Tinkalarning holati va ular bilan ishlash jarayonlari.
  • Oqsillar va aminokislotalar almashinuvi. Siydikchilni hosil bo`lishi.: Oqsillar va aminokislotalar almashinuvi. Erkin aminokislotalar fondi, ularning hosil bo‘lish manbalari va hujayralarda foydalanish. Transaminlanish va uning biologik ahamiyati. Oksidlanishli dezaminlanish, ammiakni zararsizlantirish yo‘llari. Ammiakning taqdiri va uning neytrallanish usullari. Mochevina hosil bo‘lish mexanizmi. Aminokislotalarning dekarboksillanishi va biogen aminlarning hosil bo‘lishi. Biogen aminlarning organizmdagi roli. Aminokislotalarning azotsiz qoldiqlarini o‘zgarish yo‘llari.
  • Murakkab oqsillar almashinuvi. Qon zardobi va siydikda mochеvina miqdorini kolorimеtrik aniqlash.: Murakkab oqsillar almashinuvi. Qon zardobi va siydikda mochevinani aniqlash usullari.
  • Gormonlar va gormonsimon moddalar haqida tushuncha. Mе’dа оsti bеzi gоrmоni – insulingа xоs reaktsiyalаr: Gormonlar va gormonsimon moddalar haqida tushuncha. Gormonlarning moddalar almashinuvidagi o`rni va ta`sir etish mexanizmlarini tushuntirish.Gormonlarga sifat reaktsiyalarini o`tkazish. Me’da osti bezi gormoni – insulinga xos reaktsiyalar.
  • Metabolizmni gormonal boshqarilishi.Gormonlarga sifat reaktsiyalar.: Metabolizmni gormonal boshqarilishi.Gormonlarga sifat reaktsiyalar.
  • Suvda eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar.: Suvda eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar.
  • Yog`da eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar.: Yog`da eriydigan vitaminlarga xos reaktsiyalar.