Biologik kimyo

Ushbu kitob kimyo fanini o'rganish uchun tuzilgan bo'lib, unda organik kimyo predmeti, organik birikmalarning tuzilishi, fazoviy izomeriyasi, kimyoviy bog'lar, uglerod atomining sp3-, sp2-, sp-gibridlanishi, organik birikmalarning nomenklaturasi, reaksiyalari, jumladan uglevodorodlar, galogenli uglevodorodlar, spirtlar, fenollar, oksobirikmalar (aldegidlar va ketonlar), karbon kislotalar, aminlar, diazo va azobirikmalar, oksikislotalar, aminokislotalar, geterohalqali birikmalar (pirrol, furan, tiofen, piridin, xinolin, bifenil, indigo), uglevodlar (monosaxaridlar, disaxaridlar, polisaxaridlar), lipidlar kabi muhim mavzular qamrab olingan. Har bir mavzu bo'yicha nazariy ma'lumotlar, ularning olinish usullari, xossalari va reaksiyalari keltirilgan. Shuningdek, har bir mavzu oxirida mustaqil o'rganish uchun savollar, laboratoriya mashg'ulotlari va nazorat testlari berilgan. Kitobda kimyo terminlarining o'zbek, rus va ingliz tilidagi sharhlari ham keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Organik kimyo predmeti. Organik birikmalarning tuzilishi, izomeriyasi, kimyoviy bog'lar: Organik kimyo predmeti, organik birikmalarning tuzilishi, fazoviy izomeriyasi, kimyoviy bog'lar, sp3-, sp2-, sp-gibridlanishi, uglerod atomining o'zaro ta'siri, elektron effеktlar (induktiv va mezomer), organik birikmalarning nomlanishi, nomenklatura turlari, izomerlar va ularning turlari, organik birikmalarning molekulyar modellari haqida ma'lumot beradi.
• Alifatik uglevodorodlar: alkan, alkеn, alkadiеn, аlkinlar.: Alifatik uglevodorodlar, ularning tuzilishi, nomlanishi, izomeriyasi, olinish usullari va xossalari. Alkanlar, sikloalkanlar, alkenlar, alkadienlar, alkinlar va ularning reaksiyalari, mexanizmlari haqida ma'lumot beradi.
• Aromatik birikmalar – benzol va uning gomologlari.: Aromatiklik mezoni, Xyukkel qoidasi. Aromatik yadroga elektrofil o'rin olish reaksiyalari, mexanizmlari (π-, σ-komplekslar). Nitrolash, sulfolash, galogenlash reaksiyalari, orientatsiya va o'rinbosarlarning ta'siri. Alkilbenzollarning yon zanjir reaksiyalari. Benzol va uning gomologlarining kimyoviy xossalari haqida ma'lumot beradi.
• Organik galogen birikmalar: nukleofil o’rin olish va eliminirlanish reaksiyalari.: Organik galogen birikmalarning tuzilishi, sinflanishi, nomlanishi va izomeriyasi. Ularning olinish usullari. Nukleofil o'rin olish reaksiyalari (SN1 va SN2) va eliminirlanish reaksiyalari (E1 va E2) mexanizmlari haqida ma'lumot beradi.
• Gidroksil guruh saqlagan birikmаlаr – spirtlar, fenollar.: Organik birikmalarning kislota va asosli xossalari. Brendsted va Lyuis nazariyalari. Spirtlar va fenollarning tuzilishi, olinish usullari, kimyoviy xossalari (oksidlanish, dehidratlanish, reaksiyalari) haqida ma'lumot beradi.
• Karbonil birikmalar - aldegid va ketonlar: nukleofil birikish va kondensatlanish reaksiyalari.: Aldegidlar va ketonlarning tuzilishi, nomlanishi, olinish usullari va kimyoviy xossalari. Nukleofil birikish va kondensatlanish reaksiyalari, mexanizmlari haqida ma'lumot beradi.
• Karbon kislotalar: nukleofil o’rin olish va radikal bo’yicha reaksiyalari.: Karbon kislotalarning tuzilishi, nomlanishi, olinish usullari va kimyoviy xossalari. Karbon kislotalarning kislotali xossalari, ularning reaksiyalari (esterifikatsiya, gidroliz), nukleofil o'rin olish va radikal reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Alifatik va aromatik aminlar. Diazo-, azobirikmalar. Aminlarning asosligi, anilinni xossalari.: Aminlarning tuzilishi, nomlanishi va tasnifi. Alifatik va aromatik aminlarning asosli va nukleofil xossalari. Aminlarning olinish usullari va reaksiyalari (alkillash, atsillash, diazo- va azobirikmalar) haqida ma'lumot beradi.
• Diazo- va azobirikmalar.: Diazo- va azobirikmalarning tuzilishi, nomlanishi va izomeriyasi. Ularning olinish usullari, diazo va azotirlash reaksiyalari. Kimyoviy xossalari, kislotali va asosli o'zgarishlar, azobirikish reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Oksi-, amino va fenolokislotalarning reakrion qobiliyati.: Oksikislotalarning tuzilishi, izomeriyasi va xossalari. Fenolokislotalarning tuzilishi, olinish usullari va kimyoviy xossalari. Aminokislotalarning tuzilishi, xossalari va reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Oksokislotalarning reaksion qobiliyati.: Oksokislotalarning tuzilishi va kimyoviy xossalari. Atsitosirka efirining tuzilishi va reaksiyalari, ketonlar va kislotalar sintezi haqida ma'lumot beradi.
• Besh a'zoli bitta geteroatom tutgan geterohalqali birikmalar. Furan, pirrol, furfurollarning olinishi, furfurollarning xossalari.: Geterohalqali birikmalarning tuzilishi, nomlanishi. Furan, pirrol, tiofen, furfurol va ularning kimyoviy xossalari haqida ma'lumot beradi.
• Besh a'zoli ikkita geteroatom tutgan geterohalqali birikmalar. Antipirin, amidopirin, analginlarga sifat reaksiyalari.: Ikki geteroatomli besh a'zoli geterohalqali birikmalarning tuzilishi, nomlanishi va xossalari. Pirazol, imidazol, antipirin, amidopirin, analginlarning kimyoviy xossalari va sifat reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Bittа azot tutgаn olti а’zоli gеtеrоhаlqаli birikmаlаr. Piridin, xinolin va ularning xossalari.: Bittа azot tutgаn olti а’zоli gеtеrоhаlqаli birikmаlаr. Piridin, xinolin, pikolin, ularning tuzilishi, xossalari, aromatikligi va elektrofil o'rin olish reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Ikkitа azot tutgаn olti а’zоli va kоndеnsirlаngаn gеtеrоhаlqаli birikmаlаr. Barbiturat va siydik kislotalarning xossalari.: Ikkitа azot tutgаn olti а’zоli va kоndеnsirlаngаn gеtеrоhаlqаli birikmаlаr. Barbiturat va siydik kislotalarning tuzilishi, xossalari va reaksiyalari haqida ma'lumot beradi.
• Uglеvоdlаr: mоnоsахаridlаr – tuzilishi, stereoizоmеriyasi va tаutоmеriyasi, reaksiоn qоbiliyati.: Uglevodlarning tasnifi, monosaxaridlar (glyukoza, fruktoza, riboza), ularning tuzilishi, izomeriyasi, stereokimyosi, tautomеriyasi va reaksion qobiliyati haqida ma'lumot beradi.
• Uglеvоdlаr: oligo- vа pоlisахаridlаr.: Disaxaridlar (laktoza, saxaroza, maltosa), polisaxaridlar (kraхmal, sellyuloza, glikogen) ning tuzilishi, xossalari va olinish usullari haqida ma'lumot beradi.
• Lipidlar.: Lipidlarning tuzilishi, tasnifi, xossalari va ahamiyati haqida ma'lumot beradi.