Bosh sahifa>Qidiruv>O’simliklarning noqulay omillarga chidamlilik fiziologiyasi

O’simliklarning noqulay omillarga chidamlilik fiziologiyasi

Ushbu uslubiy qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan «O'simliklar fiziologiyasi» fanining laboratoriya mashg'ulotlariga oid bo'lib, biologiya va biotexnologiya mutaxassisliklari magistrantlari uchun mo'ljallangan. Qo'llanmada o'simliklarning noqulay sharoitlarga chidamliligini aniqlashga qaratilgan turli laboratoriya ishlarini bajarish uchun zarur bo'lgan nazariy bilimlar va amaliy ko'nikmalarni shakllantirishga yordam beradigan uslubiy ko'rsatmalar keltirilgan.

Asosiy mavzular

  • O'SIMLIKLARNING QURG'OQCHILIKKA CHIDAMLILIGINI SAXAROZA ERITMASIDA O'STIRISH USULIDA ANIQLASH: Ushbu laboratoriya mashg'ulotida o'simliklarning qurg'oqchilikka chidamliligini aniqlash uchun turli xil navlarning urug'lari ishlatiladi. Saxaroza eritmasida ularning o'sishi va rivojlanishi kuzatiladi. Bu orqali o'simliklarning suv tanqisligiga chidamliligi baholanadi.
  • OʻSIMLIKLARNING SUVNI SAQLASH QOBILIYATINI ANIQLASH: Bu mashg'ulotda o'simliklarning barglarida suvni saqlash qobiliyati aniqlanadi. Barglarning dastlabki va keyingi og'irligi o'lchanib, suvni yo'qotish foizi hisoblanadi. Bu esa o'simliklarning qurg'oqchilikka chidamliligi haqida ma'lumot beradi.
  • OʻSIMLIK BARGLARINING TURGOROSENTLIK VA SUV TAQCHILLIK DARAJALARINI ANIQLASH: Ushbu laboratoriya ishida o'simlik barglarining turgorosentlik va suv taqchillik darajalarini aniqlash orqali ularning qurg'oqchilikka nisbatan chidamliligi baholanadi. Barglarning suvga botirilgan holati va ularning vazni o'lchanadi.
  • OʻSIMLIKLARNING TRANSPIRATSIYA JADALLIGINI ANIQLASH: Bu mashg'ulotda o'simlik barglari orqali suvning bug'lanish tezligi, ya'ni transpiratsiya jadalligi aniqlanadi. Bunda elektron tarozi va boshqa asboblar yordamida barglarning vazn o'zgarishi hisoblanadi.
  • BARG PIGMENTLARI MIQDORINI SPEKTROFOTOMETR (SF) ASBOBI YORDAMIDA ANIQLASH: Laboratoriya ishida o'simlik barglaridagi xlorofill va karotinoidlar kabi pigmentlarning miqdori spektrofotometr yordamida aniqlanadi. Bunda barglardan ajratilgan pigmentlarning spirtli yoki asetondagi eritmalari o'lchanadi.
  • 1000 DONA URUG‘NING MASSASINI ANIQLASH: Ushbu mashg'ulotda turli o'simliklarning 1000 dona urug'ining massasi aniqlanadi. Bu esa urug'larning yirikligi va to'laligini ko'rsatadi.
  • URUGʻLARNING OʻSISH KUCHINI MAYSALARNI MORFOFIZIOLOGIK BAHOLASH USULI BILAN ANIQLASH: Bu laboratoriya ishida urug'larning o'sish kuchi, ya'ni maysalarning tez va sifatli unib chiqishi morfofiziologik baholash usuli bilan aniqlanadi.
  • O'SIMLIKLARNING ISSIQLIKKA CHIDAMLILIGINI ANIQLASH (Matskov usuli): Ushbu mashg'ulotda o'simliklarning turli haroratlarga chidamliligi Matskov usuli bo'yicha aniqlanadi. Bunda barglar turli haroratlardagi suv hammomida saqlanib, keyin ularning rangi o'zgarishiga qarab baholanadi.
  • KUZGI BUG'DOY NAVLARINING SOVUQQA CHIDAMLILIK DARAJASINI ANIQLASH: Bu mashg'ulotda kuzgi bug'doy navlarining sovuqqa chidamliligi aniqlanadi. Maysalar turli sharoitlarda o'stirilgan holda ularning tirik qolish foizi hisoblanadi.
  • OʻSIMLIK HUJAYRALARINING SOVUQDAN SAQLANISHIDA SHAKARLARNING AHAMIYATI: Laboratoriya ishida hujayralarning sovuqqa chidamliligini oshirishda shakar va tuzlarning ahamiyati o'rganiladi. Qizil lavlagi bo'lakchalari turli konsentratsiyadagi eritmalarda saqlanib, ularning hujayralarining holati kuzatiladi.
  • TUPROQ HARORATINI ANIQLASH: Bu mashg'ulotda tuproq harorati va uning o'simliklar uchun ahamiyati o'rganiladi. Turli chuqurliklardagi tuproq harorati termometrlar yordamida o'lchanadi.
  • HAVO HARORATI VA NAMLIGINI LOG 100 (data logger) ASBOBI YORDAMIDA ANIQLASH: Ushbu laboratoriya ishida havoning harorati va namligini aniqlash uchun LOG 100 (data logger) asbobidan foydalaniladi. Bunda asbob madaniy o'simliklar yetishtirilayotgan maydonning turli balandliklarida o'rnatilib, ma'lumotlar yig'iladi.
  • OʻSIMLIKLAR URUGʻLARINING UNISHIGA SHO'RLANISHNING TAʼSIRINI ANIQLASH: Laboratoriya ishida o'simlik urug'larining sho'rlanishga chidamliligi aniqlanadi. Urug'lar turli konsentratsiyadagi tuz eritmalari va distillangan suvda o'stiriladi hamda taqqoslanadi.
  • OʻSIMLIKLARNING ILDIZ HAJMI VA QURUQ OG'IRLIGINI ANIQLASH: Bu mashg'ulotda o'simlik ildizlarining hajmi va quruq og'irligi aniqlanadi. Ildizlar vodorod peroksid eritmasiga solinib, ularning hajmi aniqlanadi.
  • PROTOPLAZMA QOVUSHQOQLIGINI VIZKAZOMETR YORDAMIDA ANIQLASH: Ushbu laboratoriya ishida o'simlik protoplazmasining qovushqoqligi vizkazometr asbobi yordamida aniqlanadi. Bunda barglardan tayyorlangan eritmalarning qovushqoqligi o'lchanadi.
  • OʻSIMLIKLARNING ZAHARLI GAZLAR TAʼSIRIDAN ZARARLANISH DARAJASINI ANIQLASH: Laboratoriya ishida o'simliklarning zaharli gazlar ta'siridan zararlanish darajasi aniqlanadi. Bunda daraxt va buta barglarining shakli va kattaligi o'lchanib, zararlangan qismi hisoblanadi.
  • INTENSIV MEVA KO'CHATLARINI EKISH VA SIFATINI ANIQLASH: Ushbu mashg'ulotda intensiv meva ko'chatlarini ekish va ularning sifatini aniqlash o'rganiladi. Ko'chatlarning balandligi, shakli, yon shoxlari va sog'lomligi tekshiriladi.
  • HIMOYALANGAN YER INSHOOTLARIDA HAVO VA TUPROQ HARORATINI ANIQLASH: Bu laboratoriya ishida himoyalangan yerlarda (issiqxonalar, parniklar) havo va tuproq haroratini aniqlash o'rganiladi. Bunda turli o'lchov asboblaridan foydalaniladi.
  • BILIMNI TEKSHIRISH UCHUN TEST SAVOLLARI: Ushbu bo'limda kitobda o'rganilgan mavzular bo'yicha nazorat savollari keltirilgan.
Kalit so'zlar:o'simliklar fiziologiyasilaboratoriya mashg'ulotlariqurg'oqchilikka chidamliliksuvni saqlash qobiliyatitranspiratsiyabarg pigmentlariurug' massasio'sish kuchiissiqlikka chidamliliksovuqqa chidamliliktuproq haroratihavo namligisho'rlanishildiz hajmiprotoplazma qovushqoqligizaharli gazlarmeva ko'chatlarihimoyalangan yer