Нефт-газкимё саноатининг технологик жараёнлари

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan Buxoro Muhandislik Texnologiya Institutining "Nef-gazkimyo sanoati texnologiyasi" kafedrasi tomonidan "Neft-gazkimyo sanoatining texnologik jarayonlarini modellashtirish" fanidan tayyorlangan maruzalar matnidan iborat. Unda texnologik jarayonlarni modellashtirishning nazariy asoslari, jumladan, kimyoviy kibernetika, matematik modellashtirish usullari, turli xil modellari (ideal siqib chiqarish, ideal aralashtirish, diffuzion, yacheykali modellar), mexanik modellash usullari, optimallashtirish masalalarini yechish usullari va neft-gaz kimyo texnologiyasida EHMning qo'llanilishi kabi mavzular chuqur yoritilgan.

Asosiy mavzular

1-MAVZU: Kirish. “Neft-gazkimyo sanoatining texnologik jarayonlarini modellashtirish” fanining mazmuni, predmeti va metodi: Ushbu mavzu neft-gaz sanoati texnologik jarayonlarini modellashtirish fanining asosiy tushunchalari, predmeti va usullarini o'z ichiga oladi. Unda fanning maqsadi va vazifalari, kimyo-texnologiya tizimlari, katta va kichik tizimlar, kimyoviy korxonaning ierarxik tuzilishi kabi masalalar batafsil yoritilgan. Shuningdek, talabalardan talab qilinadigan bilim, malaka va ko'nikmalar, faning o'qitishda foydalaniladigan zamonaviy texnologiyalar ham ko'rsatib o'tilgan.
2-MA'RUZA MAVZU: EHM ni neft- gazkimyo texnologiya jarayonlarini va tizimlarini tadqiqot qilishda qo'llash: Mazkur mavzu EHM (elektron hisoblash mashinalari)ni neft-gazkimyo sanoati jarayonlari va tizimlarini tadqiqot qilishda qo'llash usullarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda texnologik tizimlarni tahlil qilish, sintez qilish va optimallashtirish hamda modellashtirish algoritmlari batafsil tushuntirilgan.
3-MA'RUZA Mavzu: Model va modellashtirish. Texnologik jarayonlarni va sistemalarni modellashtirish usullari.: Ushbu mavzu modellarning turlari, modellashtirish usullari va ularning matematik asoslari bilan tanishtiradi. Xususan, parabolik va transsendent regressiya, korrelyasion tahlil, apparatlardagi oqimlar tuzilishining matematik modellari (ideal siqib chiqarish, ideal aralashtirish, diffuzion, yacheykali modellar) kabi masalalar yoritilgan.
4-MA'RUZA Mavzu: Eksperimental statistik modellashtirish usuli.: Mazkur mavzu eksperimental statistik modellashtirish usuli, eng kichik kvadratlar usuli, chiziqli regressiya va regression tahlil kabi masalalarni o'rganadi. Bunda tajriba ma'lumotlarini qayta ishlash va ulardan foydalanib matematik model tuzish usullari tushuntirilgan.
5-MAVZU:Apparatlardagi oqimlar struktura-sining tipik matematik modellari. Ideal siqib chiqarish modeli.: Ushbu mavzu moddiy oqimlarning tuzilishi, ularni qurilmalarda bo'lish vaqti va gidrodinamik modellari bilan tanishtiradi. Ideal siqib chiqarish modelining matematik ifodasi va uning qo'llanilishi batafsil ko'rib chiqilgan.
6-MA'RUZA Mavzu: Gidravlik idishni modellashtirish.: Mazkur mavzu gidravlik idishni modellashtirish, uning matematik modelini tuzish va masalani yechish blok-sxemasini tuzish kabi masalalarni o'rganadi. Moddiy balans qonuniyatlari asosida gidravlik idishdagi modda miqdorining o'zgarishini ifodalovchi matematik model keltirilgan.
7-Ma'ruza Mavzu: Isitgichlarni modellashtirish.: Ushbu mavzu bug' qobig'i bor gidravlik idishni modellashtirishga bag'ishlangan. Unda isitgichda ketayotgan jarayonlarni matematik modelda olingan natijalar bo'yicha o'rganish, ya'ni elementar jarayonlarni aniqlash va ularni matematik ifodalash kabi masalalar ko'rib chiqilgan.
8-Maruza Trubasimon isitgichlarni modellashtirish. Matematik modelni tuzish. Masalani echish blok sxemasini tuzish.: Mazkur mavzu trubasimon isitgichlarni modellashtirish, ularning matematik modelini tuzish va masalani yechish blok sxemasini tuzishga bag'ishlangan. Unda issiqlik almashinuvi jarayonining matematik modeli va uni Eyler usuli bilan yechish kabi masalalar batafsil o'rganilgan.
9-Mavzu: KIMYOVIY REAKTORLARNI MODELLAShTIRISh: Ushbu mavzu kimyoviy reaktorlarni modellashtirishning nazariy asoslari, kimyoviy kinetika va davriy kimyoviy reaktorlarni modellashtirishga bag'ishlangan. Unda kimyoviy reaksiya tezligi, kimyoviy kinetika va reaktorlardagi jarayonlarning matematik modellari batafsil ko'rib chiqilgan.
10- MAVZU: TURUBASIMON KIMYOVIY REAKTORLARNI MODELLAShTIRISh: Mazkur mavzu trubasimon kimyoviy reaktorlarni modellashtirish, reaktorning matematik modelini tuzish, masalani hisoblash algoritmini tuzish va texnologik jarayonlar va tizimlarini hisoblash eksperimenti o'tkazish yo'li bilan o'rganish kabi masalalarni o'rganadi.
11- MAVZU: NEFT- GAZKIMYO TEXNOLOGIYA JARAYONLARI VA TIZIMLARINI OPTIMALLASHTIRISH.: Ushbu mavzu optimallashtirish masalasini qo'yilishi, optimallik kriteriysining maqsad funktsiyasi, maqsad funktsiyasi va cheklamalarning geometrik talqini kabi masalalarni o'rganadi. Optimallashtirish - bu mavjud sharoit uchun ichki imkoniyatlardan foydalanib eng yaxshi natijalarga erishish jarayonidir.
12- MAVZU: Optimallashtirish masalalarini yechish usullari. Texnologik jarayonlarni optimallashtirishda chiziqsiz dasturlash usullari.: Mazkur mavzu optimallashtirish usullari, chiziqsiz dasturlash usullari va determinlashgan qidiruvning gradient usullari kabi masalalarni o'rganadi. Bunda optimallashtirish usullarini tanlash va ularni qo'llash imkoniyati optimallashtirish masalasini qo'yilishi va ob'ektning matematik modeliga bog'liq ekanligi tushuntirilgan.
13- MAVZU: Optimallashtirish masalalarini yechish usullari. Texnologik jarayonlarni optimallashtirishda chiziqsiz dasturlash usullari.: Ushbu mavzu determinlashgan qidiruvning nogradient usullari va o'zgaruvchilarni ketma-ket o'zgartirish usuli kabi masalalarni o'rganadi. Nogradient usullarda maqsad fuktsiyasi optimumi xosilalarni taxlil qilib emas, balki optimallik kriteriysining navbatdagi qadamdagi qiymatini solishtirish yo'li bilan aniqlanadi.
14- MAVZU: Texnologik jarayonlarni optimallashtirishda chiziqli dasturlash usullari: Mazkur mavzu chiziqli qayta hisoblash bilan tasodifiy yunalishlar usuli, funktsiyani klassik taxlil qilishga asoslangan optimallashtirish usuli va chiziqli dasturlash usuli kabi masalalarni o'rganadi. Bunda optimallashtiruvchi funktsiya egrili yuqori bulmagan va uni bitta qadam chegarasida aproksimatsiyalash imkoniyati mavjud xollarda ushbu usuldan foydalanish mumkinligi tushuntirilgan.
15-MAVZU:Neft'-gaz kimyo texnologiyasida jarayonlarni loyihalashda va boshqarishda EHMni qo`llash.: Ushbu mavzu informatsion tizimlar, offis dasturlari va ularning neft-gaz kimyo sanoatida qo'llanilishi kabi masalalarni o'rganadi. Informatsion tizimlar – bu axborotni yig'ish, qayta ishlash va boshqarish jarayonlarini avtomatlashtirishga yordam beradigan tizimlar hisoblanadi. Offis dasturlari esa hujjatlar bilan ishlash, hisoblashlar bajarish, grafiklar tayyorlash va ma'lumotlar bazasini yaratish uchun qo'llaniladi.