Совет ҳокимиятининг маҳаллийлаштириш сиёсати ва унинг Ўзбекистонда амалга оширилиши

Ushbu maqola O'zbekistonda sovet hokimiyati davrida amalga oshirilgan mahalliy-lashtirish siyosatining ayrim jihatlarini o'rganadi. Unda bol'sheviklar partiyasi tomonidan olib borilgan siyosatning bosqichlari, tamoyillari, maqsadlari va mohiyati yoritilgan. Xususan, siyosatning ikkinchi bosqichida Yevropa millatlariga mansub xodimlarning o'zbek tilini o'rganishi uchun to'garaklar va kurslar tashkil etilganligi, mahalliy kadrlar tayyorlash hamda ish yuritish tizimidagi ba'zi muammolarning saqlanib qolganligi haqida so'z boradi.

Asosiy mavzular

• Mahalliylashtirish siyosatining birinchi bosqichi (1923-1927 yillar): Bu davrda ish yuritishni mahalliy tillarga o'tkazishga harakat qilingan, ammo boshqaruv uchun milliy kadrlar tayyorlash va ularni joylashtirishga yetarlicha e'tibor qaratilmagan. Dastlabki urinishlarga qaramay, ish yuritishni o'zbek tiliga o'tkazish jarayoni to'xtab qolgan.
• Mahalliylashtirish siyosatining ikkinchi bosqichi (1928-1930 yillar): Bu bosqichda ishlar nazariy yo'nalishdan amaliy yo'nalishga o'ta boshlagan. Davlat apparatini o'zbeklashtirish bo'yicha qo'shma qarorlar qabul qilinib, ish yuritishni o'zbek va rus tillarida parallel olib borish, Yevropa millatiga mansub xodimlarning o'zbek tilini o'rganishi uchun to'garaklar ochish va mahalliy aholidan ishchi kadrlar tayyorlash masalasi kun tartibiga qo'yilgan.
• Mahalliylashtirish siyosatining uchinchi (yakuniy) bosqichi (1931-1933 yillar): Bu bosqichda O'zbekiston SSR hududidagi barcha muassasalarda mahalliylashtirish ishlarini yakunlash belgilangan. Biroq, bu siyosat ma'lum cheklovlar doirasida amalga oshirilgan va dastlabki bosqichlardagi ba'zi muammolar davom etgan.
• Yevropa millatiga mansub xodimlarning o'zbek tilini o'rganishi: Siyosatning ikkinchi bosqichida Yevropa millatiga mansub xodimlarning o'zbek tilini o'rganishi uchun to'garaklar va kurslar tashkil etilgan. O'zbek tilini o'rganish mehnat intizomi sifatida ham qayd etilgan va bunga oid qo'shimcha moddalar kiritilgan.
• Mahalliy kadrlar tayyorlash va ularning holati: Siyosat davomida mahalliy kadrlar tayyorlashga harakat qilingan, biroq ular dastlabki bosqichlarda Yevropa millatiga mansub rahbarlarning qarshiliklariga uchragan. Keyinchalik bu ishlar tartibga solingan va ularning mehnatiga haq to'lash tizimi joriy etilgan.