Қурилишда баҳони шакллантириш ва смета иши

Ushbu kitob

Asosiy mavzular

• KIRISH: Ushbu bo'lim O'zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishi va qurilish sanoatining o'rni haqida umumiy ma'lumot beradi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko'lamli bunyodkorlik ishlari, xususan, qurilish tarmog'ining yutuqlari va rivojlanish istiqbollari ko'rib chiqiladi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining so'nggi yillardagi farmonlari va qarorlari asosida qurilish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar, yangi qurilish normalari va qoidalari, hamda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi.
• 1-mavzu. Qiymath nazariyasi va baho: Ushbu mavzu iqtisodiy qonunlar va kategoriyalar, xususan, qiymath qonuni va baho tushunchalari, ularning iqtisodiy kategoriyalar sifatidagi o'rni haqida ma'lumot beradi. Moddiy boyliklarning qiymati, uni shakllantiruvchi omillar, bahoning shakllanishi va iqtisodiyotdagi o'rni tushuntiriladi. Shuningdek, baho va narx tushunchalarining farqi hamda iqtisodiy rivojlanishning turli bosqichlarida ularning qo'llanilishi haqida so'z yuritiladi.
• 2-mavzu. O'zbekiston Respublikasida kapital qurilishda baho siyosati: Mavzu O'zbekiston Respublikasida kapital qurilish faoliyatining iqtisodiy ahamiyati, sohadagi islohotlar, investitsiya dasturlari, qurilish materiallari va ularning dinamikasi, hamda qurilish sanoati tarkibi haqida ma'lumot beradi. Kapital qurilishda narxlar shakllanishining o'ziga xos xususiyatlari va baho siyosati ko'rib chiqiladi. Qurilish ishlarining hajmi va o'sish sur'atlari bo'yicha statistika ma'lumotlari keltiriladi.
• 3-mavzu. Smeta tuzilishi: Ushbu mavzu qurilish ob'ektining smeta tuzilishi, smetaning tarkibi va undagi xarajatlar hisobi haqida ma'lumot beradi. Lokal va yig'ma smetalar, to'g'ri va bilvosita xarajatlar, ustama xarajatlar va foyda tushunchalari, shuningdek, smetada qo'shimcha qiymat solig'i hisobi ko'rib chiqiladi. Qurilish qiymatini aniqlashda qo'llaniladigan turli usullar va formulalar tushuntiriladi.
• 4-mavzu. Ish haqi xarajatlari: Mavzu ish haqi fondi, ish haqini aniqlash, ijtimoiy sug'urta xarajatlari va ularning hisob-kitobi haqida ma'lumot beradi. Qishloq xo'jaligi va qurilish tarmoqlaridagi o'rtacha ish haqining statistik ko'rsatkichlari, ish haqini normalashtirish usullari va ularni hisoblash uslubiyatlari tushuntiriladi. Ish haqini to'lash shakllari va ularning ta'siri ham ko'rib chiqiladi.
• 5-mavzu. Qurilish materiallari va konstruksiyalar xarajatlari: Ushbu mavzu qurilish materiallari, buymlari va konstruksiyalarining xarajatlari, ularning turlari, narxlarini aniqlash uslublari haqida ma'lumot beradi. Ulgurji, chakana, birja narxlari, shuningdek, import va mahalliy materiallar xarajatlari, ularni tayyorlash, omborlash va tashish xarajatlari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, qurilish materiallari va konstruksiyalarining birligi bo'yicha o'rtacha bahosini aniqlash usullari tushuntiriladi.
• 6-mavzu. Uskuna, mebel va inventarlar xarajatlari: Mavzu uskunalar, mebel va inventarlarning xarajatlari, ularni hisoblash uslublari haqida ma'lumot beradi. Sotib olingan uskunalar, mebel va inventarlarning turli xarajatlari, jumladan transport, tayyorlash, saqlash va boshqa xarajatlar hisobga olinadi. Qurilish ob'ektiga sarflanadigan xarajatlar smetasida uskunalar, mebel va inventarlarning o'rni tushuntiriladi.
• 7-mavzu. Mashina va mexanizmlardan foydalanish xarajatlarini shakllantirish: Ushbu mavzu mashina va mexanizmlardan foydalanish xarajatlari, ularning turlari, hisoblash uslublari haqida ma'lumot beradi. Asosiy vositalarning amortizatsiyasi, mashinalar va mexanizmlarning texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash xarajatlari, yoqilg'i va energiyaga sarflanadigan xarajatlar ko'rib chiqiladi. Mashina va mexanizmlardan foydalanishning soatlik qiymatini aniqlash formulalari va ularning ob'ektga umumiy qiymatini hisoblash usullari tushuntiriladi.
• 8-mavzu. Pudratichining va buyurtmachining boshqa xarajatlari: Mavzu pudratchi va buyurtmachining boshqa xarajatlari, ularning turlari va hisoblash uslublari haqida ma'lumot beradi. Boshqa xarajatlarga loyiha-qidiruv ishlari, ekspertiza, nazorat, pudratchi xizmatlari, ma'muriy-boshqaruv xarajatlari va boshqalar kiradi. Ularning miqdori va shakllanishi, shuningdek, shartnomalar tuzishda ularning ahamiyati ko'rib chiqiladi.
• 9-mavzu. Investitsiya loyihalarini shakllantirish: Ushbu mavzu investitsiya loyihalarini shakllantirish, ularni moliyalashtirish manbalari va usullari haqida ma'lumot beradi. Markazlashtirilgan va markazlashmagan moliyalashtirish, bank kreditlari, sindikatsiyalangan kreditlar va ularning turlari, kreditlash tartiblari va shartlari ko'rib chiqiladi. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda banklarning o'rni va roli, hamda ularning investitsiya jarayonidagi ishtiroki tushuntiriladi.
• 10-mavzu. Kapital qurilishda tanlov savdolari va ularni o'tkazish tartibi: Mavzu kapital qurilishda tanlov savdolari, ularning mohiyati, turlari va o'tkazish tartib-qoidalari haqida ma'lumot beradi. Tanlov savdolari turlari, talabgorlarga qo'yiladigan malaka talablari, ommaviy axborot vositalarida e'lon berish va ommaviy ofertani taqdim etish tartibi, tanlov komissiyasining vazifalari va ish tartibi tushuntiriladi. Tanlov savdolari jarayonida yuzaga keladigan nizolarni hal qilish va baholash mezonlari ham ko'rib chiqiladi.