Yuk ko'tarish tranportlari
Ushbu kitob yuk ko'tarish-tashish va tashish mashinalarining rivojlanish tarixi, asosiy parametrlari, tasnifi, turlari va vazifalari, yuklash-tushirish mashinalari (domkratlar, chig'irlar, kranlar, konveyerlar, yuklagichlar), mexanizmlari (yuritmalari, harakatlanish, burish, strela qulochini o'zgartirish), tormozlash qurilmalari, xavfsizlik qoidalari hamda yuk ko'tarish-tashish ishlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish masalalarini o'z ichiga oladi. Kitobda har bir mavzu bo'yicha batafsil ma'lumot berilgan bo'lib, nazariy tushunchalar bilan bir qatorda amaliy mashg'ulotlar va nazorat savollari ham keltirilgan. Kitob mashinasozlik yo'nalishida tahsil olayotgan talabalar uchun mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- Kirish. Yuk koʻtarish transportlarining rivojlanish tarixi va xalq xoʻjaligidagi axamiyati. YKT tasnifi, turlari va vazifalari.: Bu mavzu yuk koʻtarish va tashish mashinalarining rivojlanish tarixi, ularning xalq xoʻjaligidagi ahamiyati, YKT tasnifi, turlari va vazifalari haqida ma'lumot beradi. Misr piramidalarini qurishdan tortib, hozirgi zamonaviy texnologiyalargacha bo'lgan taraqqiyot ko'rib chiqiladi. Shuningdek, O'zbekistonda yuk ko'tarish-tashish mashinalarini ishlab chiqarish tarixi ham yoritilgan.
- Yuk koʻtarish transportlarini hisoblash asoslari.: Bu mavzu yuk koʻtarish-tashish mashinalarining asosiy parametrlari (yuk koʻtaruvchanlik, yuk koʻtarish balandligi, prolet, quloch, tezlik, yuk momenti), yuklanishlarni hisoblash holatlari va ruxsat etilgan kuchlanishlarni hisoblash usullarini o'rganadi. Har bir parametrning qiymatlari va ularning hisoblash usullari GOST standartlari asosida keltirilgan.
- Yuk osish organlari. Yuk koʻtaruvchi egiluvchan elementlar. Polispastlar, barabanlar, bloklar, yulduzchalar. Tormozlash qurilmalari.: Mavzu yuk osish organlari (ilgaklar, sirtmoqlar, stroplar, greyferlar, qisqichlar) va yuk ko'taruvchi egiluvchan elementlar (po'lat arqonlar, zanjirlar)ning turlari, tuzilishi, mustahkamlikka hisoblash usullarini o'rganadi. Shuningdek, polispastlar, barabanlar, bloklar, tormozlash qurilmalari (to'xtatgichlar, tormozlar) haqida ham ma'lumot beriladi.
- Yuk koʻtarish mashinalarining yuritmalari. Yuk koʻtarish mexanizmi.: Bu mavzu yuk koʻtarish mashinalarida ishlatiladigan dastaki, elektr, gidravlik va pnevmatik yuritmalarni ko'rib chiqadi. Yuk ko'tarish mexanizmlarining tuzilishi, ishlash prinsipi va hisoblash usullari o'rganiladi. Elektrodvigatellarning rejimda ishlashi va ularning umumiy qarshilik momentlari ham tahlil qilinadi.
- Xarakatlanish, strela qulochini oʻzgartirish va burish mexanizmlari.: Mavzu yuk ko'tarish mashinalarining harakatlanish (aravacha, transmissiya), strela qulochini oʻzgartirish (polispastli, gidravlik, vintli) va burish mexanizmlarini o'rganadi. Har bir mexanizmning tuzilishi, ishlash prinsipi, hisoblash usullari va ularning konstruktiv xususiyatlari keltirilgan.
- Koʻtarish-tashish va tashish ishlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish.: Bu mavzu sanoatda yuk koʻtarish-tashish ishlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishning ahamiyati, mashinalar ishini boshqarishni takomillashtirish, sanoat robotlari va manipulyatorlar, shuningdek, kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish masalalarini ko'rib chiqadi. Bu sohadagi rivojlanishlar va kelajak istiqbollari ham yoritilgan.
- Koʻtarish tashish mashinalarini ishlatishda xavfsizlikni ta`minlash.: Mavzu yuk koʻtarish mashinalarini ishlatishda xavfsizlikni ta`minlashga bag'ishlangan. Unda davlat texnika nazorati va xavfsizlik qoidalari, YKTTMM larini tekshirish, kranlarda ishlash tartib qoidalari hamda xavfsizlik qurilmalari (to'xtatgichlar, cheklovchilar, buferlar, sensorlar) haqida batafsil ma'lumot berilgan.