Нутк маданияти
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi hamda Madaniyat vazirligi tomonidan tasdiqlangan, nutq madaniyati va notiqlik san'ati bo'yicha ma'ruza matnlaridan iborat. Unda nutqning ahamiyati, uni tashkil etish usullari, nutqning turlari, nutq madaniyati mezonlari, nutqqa ta'sir ko'rsatuvchi omillar, nutqning ijtimoiy va psixologik jihatlari, shuningdek, nutqning turli uslublari va ularning o'ziga xos xususiyatlari atroflicha tahlil qilingan. Kitobda shuningdek, ommaviy nutq, badiiy nutq, ilmiy nutq kabi turli uslublarning o'ziga xos jihatlari, ulardan samarali foydalanish yo'llari haqida ham ma'lumotlar berilgan. Alisher Navoiy, Abduxoliq Umarov kabi buyuk mutafakkirlarning nutq madaniyati borasidagi fikrlari ham keltirilgan. Kitobning asosiy maqsadi – talabalarga nutq madaniyati va notiqlik san'atining nazariy va amaliy jihatlarini o'rgatishdan iborat.
Asosiy mavzular
- Nuts madaniyati va nutq odobi: Nutq madaniyati avvalo nutq odobiga tayanadi. Nutq odobi mezonlari o'zining qadimgi ildiziga ega. Ayniqsa, o'zbek adabiy tilining asoschisi hazrat Mir Alisher Navoiyning bu boradagi xizmatlari beqiyosdir.
- Nutsning aniqligi, sinonimlarining roli: Nusining aniqligi nutqning asosiy mezonlaridan biridir. Bu mezon nutqning to'g'ri, ravon, ta'sirchan va mantiqli bo'lishini ta'minlaydi. Sinonimlar so'z boyligini oshirishga, nutqni yanada boyitishga yordam beradi.
- Nutsning obrazliligi: Nutsning obrazliligi - bu badiiy tasvir vositalari, metafora, metonimiy, sinekdoza, mubolag'a kabi uslubiy figuralar yordamida nutqni yanada ta'sirchan va jonli qilishdir.
- Nutsning ifodaliligi: Nutsning ifodaliligi - bu nutqqa emotsional rang berish, tinglovchiga ta'sir ko'rsatish demakdir. Buning uchun intonatsiya, ohang, tovuş kabi omillardan unumli foydalanish lozim.
- Nutsning soflligi: Nutsning soflligi - bu nutqning adabiy til me'yorlariga muvofiq kelishi, noadabiy qatlamlardan xoli bo'lishi demakdir. Buning uchun nutqda keraksiz so'zlardan qochish va uslublarni to'g'ri qo'llash lozim.
- Nutsning qisqaligi va ixchamligi: Nutsning qisqaligi va ixchamligi - bu nutqni qisqa va lo'nda qilish demakdir. Katta ma'lumotni qisqa jumlada ifodalash so'zlovchidan ulkan mahorat talab qiladi.
- Nutsning mantıqliligi: Nutsning mantıqliligi - bu fikrlarning izchil va mantiqli bayon qilinishi demakdir. Bu, avvalo, so'zlovchining tafakkur quvvati va nutqni to'g'ri tashkil etish qobiliyatiga bog'liq.