Indikativ rejalashtirish

Ushbu o’quv qo’llanma indikativ rejalashtirishning nazariy va amaliy jihatlarini ochib berishga qaratilgan. Unda bozor iqtisodiyotida rejalashtirishning mohiyati va roli, indikativ rejalashtirishning evolyutsiyasi va uning hozirgi holati, rejalashtirish metodologiyasi va uni tashkil etish, rejalar boshqaruv vositasi sifatida, investitsiya va moliyaviy oqimlarni rejalashtirish, mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini rejalashtirish, demografik jarayonlarni prognoz qilish kabi muhim mavzular chuqur yoritilgan. Qo’llanma jahon va O’zbekiston tajribalariga asoslangan holda indikativ rejalashtirishning nazariy-metodologik asoslari va usullarini o’rganishga yordam beradi.

Asosiy mavzular

Kirish: O’zbekistonda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan institustional islohotlar natijasida shakllangan xususiy mulk ustuvor bo’lgan ko’p ukladli iqtisodiyotni boshqarish, uni tarmoq va korxonalarni tartibga solishning tubdan yangi tizimi barpo etildi. Ana shu yaratilgan tizimni uzviy bir qismini iqtisodiyotni boshqarishning muhim funkstiyasi sifatida mamlakatimizda qabul qilingan ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishni prognozlashtirish va rejalashtirish konstepstiyasi tashkil etadi. Konstepstiyaning asosiy bosqichlarini amalda ijrosini ta’minlash prognozlashtirish va rejalashtirishning turli usul va vositalarini qo’llashni taqozo qiladi.
1-BOB. Bozor iqtisodiyotida rejalashtirishning mohiyati va roli: Ushbu bob bozor iqtisodiyoti sharoitida indikativ rejalashtirishning o’ziga xos xususiyatlarini, uni qo’llashdagi nazariy-metodologik asoslarini, davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi rolini va ahamiyatini ochib beradi.
2-BOB. Jahon iqtisodiyotida indikativ rejalashtirishning evolyutsion rivojlanishi va tartibga solinishi hamda ularning hozirgi holati: Mazkur bob jahon iqtisodiyotida indikativ rejalashtirishning shakllanishi va evolyutsiyasi, uning rivojlanish bosqichlari, shuningdek, uning hozirgi holati va O’zbekiston Respublikasidagi indikativ rejalashtirish konsepsiyasini o’z ichiga oladi.
3-BOB. Bozor xo’jaligida rejalashtirish metodologiyasi va ularni tashkil etish: Ushbu bob bozor iqtisodiyotida rejalashtirish metodologiyasining tizimini, uni tashkil etish usullarini, jumladan ekspert (baholash) va iqtisodiy-matematik usullarni, shuningdek muammolarni hal etish usullarini chuqur yoritadi.
4-BOB. Rejalashtirish boshqaruv vositasi sifatida: Bobda rejalashtirishning tushunchasi va uning maqsadlari, asosiy vazifalari va bosqichlari, korxonada rejalashtirishning tarkibiy qismlari, qishloq xo’jaligini rejalashtirishda prognozlashning ahamiyati kabi masalalar qamrab olingan.
5-Bob. Indikativ rejalashtirishning tashkiliy asoslari: Mazkur bob indikativ rejalashtirishni tashkil etishning asosiy unsurlari, iqtisodchilarning funksiyalari va majburiyatlari hamda axborot texnologiyalarining ustunliklarini yoritadi.
6-BOB. Indikativ rejalashtirish va iqtisodiy hodisalarning tamoyillari: Bobda indikativ rejalashtirishning funksiyalari, metodologiyasining asosiy qoidalari, iqtisodiy inqirozlar va rejalashtirish tajribalari hamda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot konsepsiyalari ko’rib chiqiladi.
7-BOB. Indikativ rejalashtirish usullari: Ushbu bobda indikativ rejalashtirishning umumiy yondashuvlari, tizimli yondashuvlar hamda ularning rivojlanish bosqichlari va usullarining rivojlanishi, shu jumladan «optimallashtiruvchi yondashuv» va «taktik rejalashtirish» kabi masalalar chuqur tahlil qilingan.
8-BOB. Indikativ rejalashtirishda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning ssenariy shartlarini aniqlash: Bobda siyosiy qarorlar variantlarining ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar rivojlanishiga ta’siri va mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish konsepsiyasining tarkibi kabi muhim masalalar yoritilgan.
9-BOB. Mintaqalarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida indikativ rejalashtirishning maqsadi va vazifalari: Mazkur bob mintaqaviy indikativ rejalashtirishning mintaqa boshqaruv tizimining asosiy unsuri ekanligi, mintaqaviy rejalarni ishlab chiqishning asosiy yo’nalishlari, mintaqani kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturi hamda mintaqaviy rejalashtirish amaliyotidagi asosiy muammolar va O’zbekistonda mintaqaviy rejalashtirish amaliyoti kabi masalalarni chuqur yoritadi.
10-BOB. Moliyaviy oqimlar indikativ rejalashtirish va tartibga solishning ob’ekti sifatida: Bobda byudjetlashtirish va byudjetning asosiy tushunchalari, davlatning makroiqtisodiy siyosati va ularni boshqarishda byudjet resurslarining ahamiyati hamda davlat byudjeti rejasi va byudjetni rejalashtirish shakllari kabi muhim masalalar chuqur yoritilgan.
11-BOB. Demografik jarayonlarni prognoz qilish: Mazkur bob demografik prognoz qilishning mohiyati, uni tasniflash usullari, aholi o’sishini prognoz qilish usullari hamda aholi turmush darajasi va bandligini indikativ rejalashtirish kabi muhim masalalarni chuqur yoritadi.
12-BOB. O’zbekiston Respublikasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni indikativ rejalashtirishning holati: Bobda O’zbekiston Respublikasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni indikativ rejalashtirishning holati, jumladan ishlab chiqarish va uning asosiy sohalarini indikativ rejalashtirishning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi, indikativ reja tuzishda iqtisodiy organlarning funksional hamkorligi hamda rejalarni amalga oshirish mexanizmlari va vositalari kabi muhim masalalar chuqur yoritilgan.
13. Siyosiy qarorlar variantlarining ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar rivojlanishiga ta'siri: Ushbu bobda siyosiy qarorlar variantlarining ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar rivojlanishiga ta’siri va mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish konsepsiyasining tarkibi kabi muhim masalalar tahlil qilingan.
14. Prognoz qilish bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni modernizastiya qilish sharoitida iqtisodiy siyosatning samaradorligini oshirish vositasi sifatida: Bobda prognoz qilishning bozorni isloh qilish va iqtisodiyotni modernizastiya qilish sharoitida iqtisodiy siyosat samaradorligini oshirish vositasi sifatida tahlil qilingan.
15. Indikativ rejalashtirishda muqobil variantlarni ishlab chiqish jarayoni: Mazkur bobda indikativ rejalashtirishda muqobil variantlarni ishlab chiqish jarayoni, uning bosqichlari va usullari, jumladan, prognozlar va rejalar, maqsadlar daraxti, iqtisodiy-matematik usullar va boshqa usullardan foydalanish tartibi chuqur yoritilgan.