Standartlashtirishning maqsadi, asosiy tushunchalari, tamoyillari va usullari. Tizimlilik va komplekslilik. Dinamiklik va standartlashtirishning o’suvchanligi. Standartlashtirishning samaradorligi. Standartlarni ishlab chiqishning ustuvorligi
Ushbu kitob standartlashtirishning mohiyati, maqsadlari, asosiy tushunchalari, tamoyillari, usullari, tizimliligi, dinamikligi va samaradorligini chuqur tahlil qiladi. Unda standartlarni ishlab chiqishning ustuvor yo'nalishlari, unifikatsiya, agregatlashtirish, optimallashtirish va o'zaro almashinuvchanlik kabi muhim tushunchalar batafsil yoritilgan. Xalqaro, davlatlararo, davlat va tashkilot standartlari hamda ularning ahamiyati tushuntirilgan.
Asosiy mavzular
- Standartlashtirishning maqsadi, tushunchalari, tamoyillari va usullari: Standartlashtirishning asosiy maqsadi mahsulot va xizmatlar sifati, havfsizligi va raqobatbardoshligini ta'minlashdan iborat. Kitobda standartlashtirishning iqtisodiyotni rivojlantirishdagi o'rni, uning jamiyatga keltiradigan afzalliklari, xususan, ishlab chiqaruvchilar, mijozlar, savdogarlar va texnologlar uchun foydalari haqida so'z yuritiladi. Shuningdek, standartlarning darajaviy, ilmiy va aspektga oid xususiyatlari hamda ularning asosiy maqsadlari ham tushuntirilgan.
- Standartlarni ishlab chiqishning ustuvorligi, Uygunlashtirish va Afzallik: Ushbu bo'limda xalqaro standartlarning (ISO) iste'molchilar, biznes va hukumatlar uchun keltiradigan afzalliklari batafsil tahlil qilinadi. Xususan, xalqaro standartlar mahsulot va xizmatlar mosligini ta'minlashi, ularning ishonchliligi va havfsizligini kafolatlashi, biznesga esa xalqaro bozorlarga chiqishda yordam berishi ta'kidlanadi. Shuningdek, atrof-muhit muhofazasi va havfsizlikni ta'minlashda xalqaro standartlarning o'rni ham ko'rsatib o'tiladi.
- Unifikatsiya, Agregatlashtirish, Turlarga ajratish, Optimallik va O'zaro almashinuvchanlik: Bu bo'limda standartlashtirishning muhim shakllari, jumladan unifikatsiya, agregatlashtirish, turlarga ajratish, optimallashtirish va o'zaro almashinuvchanlik tushunchalari tahlil qilinadi. Unifikatsiyaning bir xil funktsional yunalishdagi detal va agregatlar sonini ratsional qisqartirish ekanligi, agregatlashtirish alohida unifikatsiyalashgan uzellardan mashina, pribor va jihozlar yaratish usuli ekanligi, tipizatsiyaning esa ko'p sonli va ko'p turdagi mahsulotlar ichidan ratsional tanlash ekanligi tushuntiriladi. Optimallashtirish esa optimal bosh parametrlar va sifatni topishdir.
- Standartlashtirish ob'ektlari: Xalqaro, Davlatlararo, Davlat, Tashkilot standartlari: Ushbu bo'limda standartlashtirishning ob'ektlari, ya'ni xalqaro, davlatlararo, davlat va tashkilot standartlari ko'rib chiqiladi. Ularning har birining o'ziga xos xususiyatlari va qo'llanish sohalari tahlil qilinadi. Masalan, O'zbekiston davlat standarti (O'z DSt) va tashkilot standarti kabi turlari hamda ularning belgilanishi haqida ma'lumot beriladi. Xalqaro tashkilotlar (ISO, MEK, EASC) faoliyati va ularning O'zbekiston bilan hamkorligi haqida ham so'z yuritiladi.