Materialshunoslik

Ushbu taqdim etilayotgan "Materialshunoslik" fanining ma'ruza matnlari to'plami O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi hamda Namangan Muhandislik-Texnologiya Instituti tomonidan "Yengil sanoat maxsulotlarini konstruksiyasi va texnologiyasi" kafedrasi uchun tayyorlangan. Ushbu ma'ruza matnlari oliy o'quv yurtlarining bakalavr mutahassisligi uchun mo'ljallangan bo'lib, "Materialshunoslik" fani bo'yicha chuqur bilim berishga qaratilgan. Kitobda materialshunoslik fanining rivojlanish tarixi, uning ahamiyati va tikuvchilik sanoatidagi o'rni, to'qimachilik xom ashyolari, ularning turlari, tuzilishi, xususiyatlari hamda ularni ishlab chiqarish texnologiyalari batafsil yoritilgan. Shuningdek, trikotaj va noto'qima matolarning olinishi, tuzilishi, xususiyatlari, tikuvchilik materiallarini mexanik xossalari, ularning fizik xossalari (suyqilni shimishi, havoni o'tkazishi, issiqlikni saqlashi, optik xossalari, elektrlanuvchanligi) hamda ularning tasnifi atroflicha ko'rib chiqilgan. Materiallarning qiymatini belgilovchi ko'rsatkichlar, xususan, chiziqli zichlik, egilishdagi burchak miqdorlari va boshqa ko'rsatkichlar ham hisoblash usullari bilan keltirilgan. Kitob oxirida esa har bir mavzu bo'yicha nazorat savollari va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati berilgan.

Asosiy mavzular

• Kirish. “Materialshunoslik” fanining rivojlanishi va ahamiyati. Tikuvchilik xom ashyolari.: Ushbu mavzuda materialshunoslik fanining rivojlanish tarixi, uning ahamiyati va tikuvchilik sanoatidagi o'rni, tikuvchilik xom ashyolari haqida umumiy ma'lumotlar berilgan. Paxta tolasi, zig'ir tolasi, jun va ipak kabi tabiiy tolalar hamda kimyoviy (sintetik va sun'iy) tolalar, ularning turlari, xossalari va ishlab chiqarish texnologiyalari haqida batafsil ma'lumotlar keltirilgan.
• Tabiiy va kimyoiy tolalarning olinishi, tuzilishi, xususiyati va kimyoviy tarkibi.: Ushbu mavzu tabiiy (paxta, jun, ipak, zig'ir) va kimyoviy (viskoza, atsetat, nitron, poliamid, poliefir, polivinilxlorid, poliester) tolalarning olinish usullari, ularning kimyoviy tarkibi, tuzilishi va asosiy xususiyatlarini ochib beradi. Har bir tolaga oid batafsil ma'lumotlar, ularning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek, ularning umumiy tavsiflari keltirilgan.
• Tikuvchilik gazlamalarining o’rilish turlari, tuzilishi va xususiyati: Gazlamalar tuzilishi va o'rilish turlari, ularning turlari (polotno, sarja, atlas, reps, rog'ojka, satin, jakkard, press, plyush va futer to'qimalari) hamda ularning xususiyatlari (zichlik, cho'ziluvchanlik, mustahkamlik, egiluvchanlik, pishiqlik) batafsil yoritilgan. Shuningdek, gazlamalarni klassifikatsiyasi va ularning sifati haqida ma'lumot berilgan.
• Trikotaj va noto’qima matolarning olinishi, tuzilishi va xususiyatilari: Ushbu mavzu trikotaj matolarning olinishi, tuzilishi va xususiyatlarini, jumladan, glad, lastik, interlok, jakkard, press, plyush, futer va aralash to'qimalarni batafsil tahlil qiladi. Shuningdek, noto'qima matolarning olinish usullari (mexanik, fizik-kimyoviy va aralash usullar) hamda ularning xususiyatlari haqida ma'lumot berilgan.
• Tikuvchilik materiallarini mexanik xossalari: Gazlamalarning mexanik xususiyatlari, jumladan, uzish kuchi, cho'zilishdagi uzayish, qayishqoq, elastik va plastik deformatsiyalar, shuningdek, ularning ko'p davrli mexanik xususiyatlari va ularni aniqlash usullari haqida batafsil ma'lumotlar berilgan. Har bir ko'rsatkichni aniqlash uchun formulalar va grafiklar keltirilgan.
• Tikuvchilik materiallarining fizik xossalari: Ushbu mavzu gazlamalarning suvni shimishi (namlik, gigroskopiklik, suv shimdiruvchanligi), havoni o'tkazishi, issiqlikni saqlashi, optik xossalari va elektrlanuvchanligi kabi fizik xususiyatlarini o'rganadi. Har bir xususiyatni aniqlash usullari va ularning ahamiyati batafsil bayon etilgan.
• Tikuvchilik buyumlari uchun ishlatiladigan qo’shimcha materiallarini: Kiyimlar uchun ishlatiladigan qo'shimcha materiallar, jumladan, astarli materiallar, plyonkalar, jiyaklar, tasmalar, bog'ichlar va boshqa bezak materiallari haqida ma'lumot berilgan. Ushbu materiallarning olinishi, tuzilishi, xususiyatlari va ularning qo'llanilishi batafsil tushuntirilgan.