О месте утовостроительных терминов в лексической системе узбекского языка
Ushbu maqola oʻzbek tilidagi yashash joylari (uy-joy) va ularning qurilishi bilan bogʻliq terminlar, jumladan, "oʻtov" (yurt) atamasining leksik-semantik xususiyatlarini, tarixiy taraqqiyotini va ijtimoiy-madaniy hayotdagi oʻrnini tadqiq etadi. Tadqiqotda "oʻtov" atamasining turkiy tillarda hamda tarixiy manbalarda qoʻllanilishi, uning sinonimlari, shu atama asosida yuzaga kelgan boshqa soʻzlar va ularning lugʻaviy maʼnolari koʻrib chiqiladi. Yurtning nafaqat turar joy, balki tarixiy, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy hayotda tutgan oʻrni, shuningdek, ushbu terminning turli davrlarda va turkiy xalqlarda qoʻllanilishidagi oʻzgarishlar, oʻxshash va farqli jihatlari ham tahlil qilinadi.
Asosiy mavzular
- Oʻtov (yurt) terminining leksik-semantik xususiyatlari: Maqolada "oʻtov" (yurt) atamasining oʻzbek tili va boshqa turkiy tillarda lugʻaviy maʼnolari, kelib chiqishi va tarixiy taraqqiyoti tadqiq etiladi. Xususan, "oʻtov"ning turli davrlarda qanday maʼnolarda qoʻllanilgani, uning "qarovuy" (qora uy) kabi sinonimlari, "oq uy" (oq uy) kabi qiyosiy maʼnolari va boshqa koʻplab shakllari tahlil qilinadi.
- Yurt qurilishi terminologiyasi: Ushbu mavzu doirasida yurt qurilishi bilan bogʻliq boʻlgan turli terminlar, masalan, "oʻtovsoz" (yurt quruvchi), "keraga" (yurtning pastki qismi) va "changʻaraq" (yurtning yuqori qismi) kabi soʻzlar va ularning maʼnolari, hosil boʻlish yoʻllari koʻrib chiqiladi.
- Oʻtov va turkiy xalqlar madaniyati: Maqolada yurtning nafaqat turar joy ekanligi, balki turkiy xalqlar madaniyatida, ijtimoiy-siyosiy hayotida ham muhim oʻrin tutganligi taʼkidlanadi. "Oltin Oʻrda" (Oltin Oʻrda) kabi tarixiy atamalarning yurt bilan bogʻliqligi, shuningdek, yurtning madaniyat ramzi sifatida qaralishi tahlil qilinadi.
- Tarixiy manbalarda oʻtov va yurt terminlari: Tadqiqotda "Devonu lugʻotit turk", "Muqaddimatul adab" kabi qadimiy lugʻatlar, shuningdek, tarixiy asarlar va ogʻzaki ijod namunalari asosida yurt va unga oid terminlarning qoʻllanilishi haqida maʼlumot beriladi.