Inula britannica, inula grandis ва tanacetopsis karataviensis ўсимликларининг терпеноидлари
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan kimyo fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini berish uchun tasdiqlangan. Unda "Inula L." va "Tanacetopsis (Kovalevsk.) Kovalevsk." turkumiga mansub o'simliklarning terpenoidlari, ularning kimyoviy tuzilishi va biologik faolligi tadqiq etilgan. Tadqiqot doirasida ushbu o'simliklardan 8 ta yangi va 5 ta ilgari noma'lum bo'lgan seсквитерпеноидлар ajratib olindi va ularning tuzilishi spektral va rentgen usullari yordamida aniqlandi. Shuningdek, izoalangan birikmalarning sitotoksik va antihelmint faolligi o'rganildi. Tadqiqot natijalari jahon standartlariga mos keladigan aniq kimyoviy va farmakologik ma'lumotlarni beradi va yangi dori vositalarini yaratishga zamin hozirlaydi.
Asosiy mavzular
- O'simliklarning kimyoviy tarkibi: Inula L. va Tanacetopsis (Kovalevsk.) Kovalevsk. turkumiga mansub o'simliklarning yer ustki qismlaridan 7 ta seсквитерпеноид ажратиб олинган, shundan 4 tasi yangi (1-4), 3 tasi esa ma'lum bo'lgan (5-7) birikmalar hisoblanadi. Shuningdek, Tanacetopsis karataviensis ning gексан ва бензол экстрактларидан ko'plab kimyoviy birikmalar aniqlangan.
- Yangi seсквитерпеноидларning tuzilishini aniqlash: Molekulalarning tuzilishi ИК, N va 13C ЯМР, HSQC, HMBC, РТТ va mass-spektrometriya kabi zamonaviy usullar yordamida o'rganilgan. Natijada yangi seсквитерпеноидлар - inulonolide, 3,4ẞ,1,10ẞ-diepoxy-guai-11(13)-en-6,12-olide, karatanolide, 11,13a-dihydrokaratanolide, 11,13ẞ-dihydrokaratanolide aniqlanib, ularning fazoviy tuzilishi tavsiflangan.
- Biologik faollikni o'rganish: Ajratib olingan seсквитерпеноидларning sitotoksik faolligi turli rak hujayralari (HeLa va НЕр-2)ga nisbatan o'rganilgan. Shuningdek, Inula grandis ning seсквитерпеноидларидан таркиб topuvchi "Gelmintabс" preparatining antihelmint ta'siri tadqiq etilgan.