Қўқон полисоними ва унинг вариантлари хусусида
Ushbu maqola "Qo'qon polisonimi va uning variantlari" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda Qo'qon shahri nomining tarixiy, lingvistik va dialektal jihatdan o'rganilishi yoritilgan. Maqolada shaharning qadimiy nomlari, ularning kelib chiqishi, turli davrlarda ishlatilgan variantlari va bu variantlarning lingvistik asoslari tahlil qilingan. Xususan, qadimgi Xitoy, arab mualliflari, Marco Polo, Zahiriddin Muhammad Bobur kabi tarixiy shaxslarning asarlarida tilga olingan Qo'qon nomining variantlari keltirilgan va ularning etimologiyasi haqida turli xil nazariyalar bayon etilgan. Shuningdek, qo'llanmada shahar nomining "Xoqon", "Havokand", "Xoхань", "Xujand", "Xuqand", "Xoqand", "Havokent", "Havoqand" kabi turli shakllari mavjudligi ta'kidlanib, ularning ba'zilari she'riy va badiiy adabiyotda qo'llanilishi haqida ham ma'lumot berilgan. Ushbu tadqiqot Qo'qonning o'ziga xos nomlanish tarixini tushunishga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Qo'qon polisonimining tarixiy variantlari: Maqolada Qo'qon shahri nomining tarixiy manbalarda uchraydigan turli variantlari, jumladan, X asrdan boshlab ishlatilgan nomlar, arab mualliflari asarlarida tilga olingan shakllar, qadimgi xitoy manbalaridagi nomlanishlar va keyingi davrlarda ishlatilgan variantlar keltirilgan. Jumladan, "Havokand", "Xoхань", "Xujand", "Xuqand", "Xoqand", "Havokent", "Havoqand" kabi nomlar va ularning tarixiy konteksti tahlil qilingan.
- Qo'qon nomining etimologiyasi va dialektal jihatlari: Ushbu bo'limda Qo'qon nomining kelib chiqishi haqidagi turli nazariyalar, jumladan, "xuk" (to'ng'iz) va "qand" (shahar) so'zlaridan hosil bo'lganligi, shuningdek, "Havokent" (shamollar shahri) ma'nosini anglatishi haqidagi fikrlar ko'rib chiqilgan. Shuningdek, o'zbek tilining qipchoq shevalarida "x" undoshining "q" undoshiga o'tishi kabi fonetik hodisalar va bu hodisalarning polisonimning dialektal variantlariga ta'sirining tahlili berilgan.
- Qo'qon nomining adabiy va she'riy tilshunoslikdagi o'rni: Maqolada Qo'qon nomining turli variantlarining, xususan, "Xoqand" va "Xoqandi latif" kabi shakllarining she'riy va badiiy adabiyotda, jumladan, Hamza Hakimzoda va boshqa shoirlarning asarlarida qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan. Bu nomlarning she'riy uslubni boyitishdagi o'rni va ularning badiiy ijodda qo'llanilish uslublari yoritilgan.