Атроф-муҳит объектларида баъзи металларни иммобилланган органик реагентлар ёрдамида аниқлаш учун сорбцион-люминесцент усулларни ишлаб чиқиш
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan bo‘lib, unda atrof-muhit ob'ektlarida ba’zi metallarni aniqlash uchun sorption-luminesens usullarini ishlab chiqish mavzusidagi tadqiqotlar tahlil qilingan. Tadqiqotda alyuminiy, berilliy, qo‘rg‘oshin, rux, volfram va toriy kabi metallarni aniqlash bo‘yicha yangi usullarni yaratishga qaratilgan ilmiy ishlar yoritilgan. Avtoreferatda tadqiqotning dolzarbligi, ilmiy yangiligi, usullarning samaradorligi, natijalarning amaliy ahamiyati hamda qo‘llanilish sohasi haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va maqsadi: Atrof-muhitni ifloslantiruvchi og‘ir metallar kontsentratsiyasining ortishi va ularning inson salomatligiga ta’sirini hisobga olgan holda, bu metallarni aniqlashning yuqori sezgir, selektiv va ekspress usullarini ishlab chiqish zaruriyati ko‘rsatilgan. Tadqiqotning maqsadi imobilizatsiyalangan organik reagentlar yordamida atrof-muhit ob'ektlarida yuqorida sanab o‘tilgan metallarni aniqlashning yangi sorption-luminesens usullarini yaratishdan iborat.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotda birinchi marta alyuminiy, berilliy, qo‘rg‘oshin, rux, volfram va toriy metallarini aniqlash uchun yangi qattiq fazali luminesens reaktivlar taklif qilingan. Shuningdek, imobilizatsiya sharoitlarining optimallashtirilganligi va usullarning analitik xususiyatlariga ta'sirini ilmiy asoslanganligi, ularning samaradorligi aniqlangan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati: Ishlab chiqilgan sorption-luminesens usullari atrof-muhit ob'ektlari (suv, tuproq) va oziq-ovqat mahsulotlarida og‘ir metallarni aniqlash uchun amalda qo‘llanilishi mumkin. Ushbu usullar an'anaviy usullarga nisbatan yuqori aniqlik, selektivlik va ekspresslikka ega.
- Tadqiqotning tatbiq etilishi: Olingan natijalar asosida ishlab chiqilgan usullar O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi, Ichki ishlar vazirligi va boshqa bir qator sanoat korxonalari laboratoriyalarida amalda qo‘llanilmoqda.