Gidrogazodinamika

“Gidrogazodinamika” fani boʻyicha oʻquv-uslubiy majmua Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlangan, Namangan muhandislik-qurilish instituti “Energetika” kafedrasi tomonidan tayyorlangan va unda quyidagi boʻlimlar mavjud: Asosiy qism: 1-mavzu. Gidrogazodinamika 2-mavzu. Suyuq va gazsimon suyuqliklar 3-mavzu. Suyuqliklarni asosiy fizik xossalari. 4-mavzu. Suyuqliklarning muvozanat (tinch) va nisbiy muvozanat davomida taʼsir etuvchi kuchlar. 5-mavzu. Gidrostatik bosim va uning xossalari. 6-mavzu. Gaz statikasi. 7-mavzu. Gidrostatikaning asosiy tenglamasi. 8-mavzu. Suyuqliklarda bosimni uzatilish. 9-mavzu. Suyuqlik bosim kuchining devor yuzasiga bosimi. 10-mavzu. Egri devorga taʼsir etuvchi suyuqlik bosim kuchi. 11-mavzu. Suyuqliklarning nisbiy tinch holati. 12-mavzu. G’ovak muxitning filtiratsion tavsifi. 13-mavzu. Gidrodinamika 14-mavzu. Gidrodinamik bosim 15-mavzu. Suyuqlik harakatining kinematikasi. 16-mavzu. Suyuqlikning barqaror harakatida uzluksizlik tenglamasi. 17-mavzu. Suyuqlikning tekis va notekis harakatlari. 18-mavzu. Kinetik energiyaning gidravlik yoʻqotishlari. 19-mavzu. Bernulli tenglamasi. 20-mavzu. Kinetik energiyasining gidravlik tenglamasi. 21-mavzu. Gidravlik qarshiliklar. 22-mavzu. Quvurlarda suyuqlik oqimining harakati. Laboratoriya mashg’ulotlari: III-semestr 1. Kapillyar vikozimetr yordamida suyuqlikning dinamik qovushqoqlik koeffitsientini aniqlash. 2. Engler vikozimetr yordamida suyuqlikning kinimatik qovushqoqlik koeffitsentini aniqlash. 3. P’ezometirlar ko’rsatkichi bo’yicha idishlardagi manometrik va absolyut bosimni aniqlash. 4. Nuqtadagi bosimni aniqlash va p’ezometrik tekislikni ko’rish. IV-semestr 5. Suyuqlik harakat tartibini Reynoьds asbobi yordamida tekshirish. 6. Laminar xarakatda quvurdagi suyuqlik naporini yo’qalishi. 7. Quvurda suyuqlikning laminar xarakatida, naporini yo’qolishi bo’yicha kinematik qovushqoqlik koeffitsientini aniqlash. 8. Quvurdagi suyuqlikni lamnar xarakatidagi to’liq naporni yo’qolishini aniqlash. 9. Quvurdagi suyuqlikni turbulent xarakatida gidravlik qarshilik koeffitsentining qiymatini aniqlash. Kurs ishi boʻyicha koʻrsatma va tavsiyalar Mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni.

Asosiy mavzular

• Gidrogazodinamika: Suyuqliklar va gazlar mexanikasi, gidrostatika, gidrodinamika asoslari, suyuqliklarning fizik xossalari, suyuqlik bosimi va uning xossalari, gidrodinamik harakatlar, Bernulli tenglamasi, gidravlik qarshiliklar, quvurlarda suyuqlik oqimi, nasoslar va gidro qurilmalar.
• Suyuqliklarning asosiy fizik xossalari: Zichlik, nisbiy hajm, solishtirma zichlik, qovushqoqlik, sirttarnglik, issiqlik kengayishi, siqiluvchanlik.
• Gidrostatik bosim va uning xossalari: Gidrostatik bosim, gidrostatika asosiy tenglamasi, Paskal qonuni, bosim kuchining devor yuzasiga bosimi.
• Bernulli tenglamasi: Ideal va real suyuqliklar uchun Bernulli tenglamasi, gidravlik yoʻqotishlar, kinetik energiya va bosim orasidagi bogʻliqlik.
• Gidravlik qarshiliklar: Gidravlik qarshiliklar, laminar va turbulent harakat tartiblari, Reynoʻlds soni, Darsi-Veysbax formulasi.
• Quvurlarda suyuqlik oqimi: Quvurlarning keskin kengayishi va torayishi, gidravlik zarba, nasoslar va gidroapparatlar.
• Laboratoriya mashg'ulotlari: Suyuqliklarning dinamik va kinematik qovushqoqligini aniqlash, bosimni oʻlchash, suyuqlik harakatini tekshirish, gidravlik qarshiliklarni aniqlash.
• Kurs ishi: Gidro qurilmalarning gidravlik hisobini amalga oshirish, nasoslarni tanlash va loyihalash.
• Mustaqil ish: Nazariy materiallarni oʻrganish, referatlar tayyorlash, masalalar yechish, loyihalar tuzish.