Arxeologiya

Ushbu kitob O'rta Osiyo arxeologiyasi va tarixiga bag'ishlangan bo'lib, qadimgi davrlardan tortib to o'rta asrlargacha bo'lgan davrlarni o'z ichiga oladi. Kitobda paleolit, mezolit, neolit, eneolit, bronza va temir davrlari, shuningdek o'rta asrlar davri, jumladan, shahar madaniyati, dehqonchilik, hunarmandchilik, savdo-sotiq, diniy e'tiqodlar, me'morchilik va san'atning rivojlanishi atroflicha yoritilgan. Kitobda O'zbekiston hududida topilgan ko'plab arxeologik yodgorliklar, jumladan, Sopollitepa, Jarqo'ton, Zamonbobo, Tozabog'yob, Amirobod, Kuchuktepa, Afrosiyob, Varaxsha, Panjikent, Chust va boshqa ko'plab manzilgohlar va ulardagi topilmalar haqida batafsil ma'lumotlar berilgan. Shuningdek, kitobda arxeologik tadqiqot uslubiyatlari, qadimgi davr odamlarining hayoti, turmush tarzi, ijtimoiy-siyosiy va madaniy rivojlanish bosqichlari hamda ularning o'ziga xos xususiyatlari atroflicha tahlil qilingan.

Asosiy mavzular

Paleolit davri: Paleolit davri - tosh davrining dastlabki bosqichi bo'lib, u miloddan avvalgi 2,5 million yildan 14 ming yillikkacha davom etgan. Bu davr uch bosqichga bo'linadi: quyi yoki ilk paleolit (2,5 mln. - 150 mingyillik), o'rta paleolit (150 ming yillikdan - 40 ming yillikgacha) va yuqori yoki so'nggi paleolit (40 - 14 ming yilliklar). Paleolit davrida odamlar mehnat qurollarini toshdan yasalgan chaqmoqtoshdan yasashgan. Ovchilik va terimchilik asosiy mashg'uloti bo'lgan. Ibtidoiy odamlar g'orlarda va boshpanalarda yashashgan.
Mezolit davri: Mezolit davri - Miloddan avvalgi 12 ming yilliklardan 7 ming yilliklargacha davom etgan. Bu davrda muzliklar tugab, iliq iqlim davri boshlandi. Hayvonot dunyosi ham o'zgardi. Yirik hayvonlar yo'qolib, o'rniga archar, muflon, tog' echkisi kabi hayvonlar paydo bo'ldi. O'q yoyning kashf etilishi xo'jalikda ovning ahamiyatini oshirdi. Baliqchilik ham muhim ahamiyat kasb etdi. Ovchi qabilalar ov mahsulotlarini bo'lishib olgan.
Neolit davri: Neolit davri - Miloddan avvalgi VI-IV ming yilliklar oralig'ida bo'lib, bu davrda dehqonchilik va chorvachilik vujudga keldi. Bu davr uch bosqichga bo'linadi: ilk, o'rta va so'nggi. Neolit davrida makrolit qurollar keng tarqalgan. Sopol buyumlar yasash texnikasi rivojlandi. O'troq hayot tarzi va doimiy yashash joylari paydo bo'ldi. Jamiyatda urug'ning ahamiyati ortdi.
Eneolit davri: Eneolit davri - Miloddan avvalgi IV-III ming yilliklarda vujudga kelgan. Mis va tosh davri nomi bilan ham ataladi. Bu davrda dehqonchilik va chorvachilik rivojlandi. Misdan mehnat qurollari yasash boshlandi. Rangdor sopol buyumlar tarqalgan. Sug'orma dehqonchilik va xonaki chorvachilik asosiy xo'jalik shakliga aylandi. Ibtidoiy jamoa shakllandi va ilk davlatchilik elementlari paydo bo'ldi.
Bronza davri: Bronza davri - Miloddan avvalgi III ming yillik oxirlaridan boshlanib, O'rta Osiyoda miloddan avvalgi II ming yillikning I choragida boshlangan. Bu davrda mis va qalay qotishmasidan bronza (jez) metalldan mehnat qurollari, uy-ro'zg'or buyumlari va harbiy qurollar yasash boshlandi. Dehqonchilik va chorvachilik rivojlandi. Hunarmandchilikning yangi sohalari - metallurgiya, zargarlik, kulolchilik paydo bo'ldi. Ilk shahar madaniyati va davlatlar shakllandi.
Temir davri: Temir davri - Miloddan avvalgi 1 ming yillikdan boshlanadi. Bu davrda temir metalidan mehnat qurollari yasash keng tarqaldi. Temirning kashf etilishi ijtimoiy-iqtisodiy hayotga katta o'zgarishlar olib keldi. Hunarmandchilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi. Iy jamoa birlashmalari paydo bo'ldi. Shaharlar rivojlandi va davlatlar tashkil topdi. Xorazm, Sug'diyona, Baqtriya kabi davlatlar paydo bo'ldi.
O'rta asrlar davri: O'rta asrlar davri - Miloddan avvalgi VI asrdan to milodiy XVIII asrgacha davom etgan. Bu davr ijtimoiy-siyosiy va madaniy rivojlanish jihatidan uch bosqichga bo'linadi: ilk o'rta asrlar (V-IX asrlar), rivojlangan o'rta asrlar (IX-XV asrlar) va so'nggi o'rta asrlar (XVI-XVIII asrlar). Bu davrda shahar madaniyati, dehqonchilik, hunarmandchilik, savdo-sotiq, diniy e'tiqodlar, me'morchilik va san'at rivojlandi. Jahon sivilizatsiyasi bilan aloqalar kengaydi.