Ҳозирги замон немис ва ўзбек тилларида юриш-ҳаракат феълларининг аспектуал семантикаси
Ushbu dissertatsiya o'zbek va nemis tillarida 'harakat fe'llari'ning aspektual semantikasi, ya'ni fe'llarning ma'no jihatdan xususiyatlari, ularning aspekt va aktsional ma'nolari hamda ushbu fe'llar ishtirokidagi aspektual vaziyatlarni qiyosiy tahlil qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda tilshunoslikdagi aspektologiya, fe'llarning aspektual xususiyatlari, xususan, harakat fe'llarining aktsional klassifikatsiyasi va ular bilan bog'liq aspektual vaziyatlar turlari nazariy va amaliy jihatdan o'rganilgan. Tadqiqot natijalari ushbu sohadagi nazariy bilimlar va amaliy ko'nikmalarni boyitishga xizmat qiladi.
Asosiy mavzular
- Harakat fe'llarining aspektologiyasi: Tadqiqotning bosh qismida aspektologiyaning paydo bo'lishi va rivojlanish tarixi, aspekt, aktsionalik va harakat turlari kabi kategoriyalar bilan bog'liq nazariy qarashlar tahlil qilingan. Jumladan, 'limitativlik' kategoriyasi va uning turli talqinlari, shuningdek, nemis va o'zbek tillaridagi harakat fe'llarining aspektual xususiyatlari o'rganilgan.
- Harakat fe'llarining aktsional klassifikatsiyasi: Dissertatsiyaning ikkinchi qismida nemis va o'zbek tillaridagi harakat fe'llari aktsional jihatdan uch guruhga (chegaralangan, chegaralanmagan va limitativ-neytral) ajratilib, ularning o'ziga xos xususiyatlari va klassifikatsiyasi ochib berilgan. Har bir guruhga mansub fe'llarning o'ziga xos leksik-semantik belgilari ham tahlil qilingan.
- Harakat fe'llari ishtirokidagi aspektual vaziyatlarning qiyosiy tahlili: Uchinchi bobda harakat fe'llari bilan bog'liq aspektual vaziyatlar turlari (terminativ, protsessual, inxoativ, iterativ va ularning kombinatsiyalari) aniqlanib, nemis va o'zbek tillaridagi vaziyatlarning qiyosiy tahlili amalga oshirilgan. Turli aspektual vaziyatlarning yuzaga kelishida fe'lning aktsional semantikasi, kontekst va boshqa lingvistik omillarning roli ko'rsatib berilgan.