Дарий тили грамматик манбаларида фонетика ва морфология масалалари
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Oʻzbekiston davlat sharqshunoslik universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01 raqamli ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda Uktamova Xilolaxon Azamat qizi tomonidan tayyorlangan „Dari tilining grammatik manbalarida fonetika va morfologiya masalalari“ mavzusidagi doktorlik dissertatsiyasi muhokama qilinadi. Tadqiqotda dari tilining klassik davridagi va hozirgi zamonidagi fonetika va morfologiya masalalari, ularning tarixiy rivojlanishi va oʻziga xos jihatlari ilmiy-amaliy tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahon tilshunosligida lingvistik tafakkur tarixini oʻrganishga eʼtiborning kuchayishi, global-lashuv jarayonlari, ijtimoiy-siyosiy oʻzgarishlar hamda Oʻzbekistonning jahonga yuz tutishi tadqiqotning dolzarbligini belgilaydi. Dari tilining klassik davr grammatik manbalarini tizimli tahlil qilish, uning fonetik va morfologik xususiyatlarini oʻrganish, fors tili bilan qiyoslash hamda zamonaviy dari tilidagi oʻzgarishlarni aniqlash muhim ilmiy vazifalar hisoblanadi.
- Tajribalarning klassifikatsiyasi: Dissertatsiyada dari tili va fors tilining fonetik va morfologik tizimlari boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar, jumladan, X asrdan boshlab yaratilgan ilmiy adabiyotlar va lugʻatlar klassifikatsiyasi qilingan. Olimlar tomonidan qoʻllanilgan ilmiy terminologiya, metodologiya, taʼriflar va yondashuvlar tahlil etilgan.
- Dari tili fonetikasi va morfologiyasi: Tadqiqotda dari tilining fonetik tizimidagi unlilar, undoshlar va diftonglar, shuningdek, morfologik tizimidagi ot, sifat, son, olmosh, feʼl, ravish kabi soʻz turkumlarining shakllanishi va rivojlanishi oʻrganilgan. Klassik va zamonaviy dari tillarining fonetik va morfologik jihatdan qiyosiy tahlili amalga oshirilgan.
- Ilmiy yangilik va amaliy ahamiyati: Dissertatsiyaning ilmiy yangiligi shundaki, unda dari tilining oʻziga xos qonun-qoidalari, fonetik va morfologik tizimining rivojlanish qonuniyatlari aniqlangan. Tadqiqot natijalari «Dari tili leksikologiyasi», «Dari tili nazariy grammatikasi» kabi oʻquv fanlari uchun darslik va qoʻllanmalar yaratishda hamda sharqshunoslar uchun maxsus kurslar tayyorlashda foydalanish mumkin.